نسبيتها در بوته آزمايش
يك نظريه هنگامي
داراي اعتبار و ارزش علمي دو چندان خواهد بود كه بتوان
پيشبينيها ي آن را مورد آزمايش قرار داد.
نظريههايي كه در چارچوب رياضياتي آن موفق و بدون
نقص باشند را نميتوان به عنوان اصول بديهي علم پنداشت و آنها را
بدون كم و كاست پذيرفت گرچه نظريههائي از اين دست معدود ميباشند
ولي استناد به آنها تا هنگاميكه در بوته آزمايش قرار نگيرند
واعتبار آنها مشخص نگردد كاريست غير علمي.دانشمندان هرچند بارها
موفق به آزمودن نتايج حاصل از نسبيت خاص و عام شدهاند ولي گويي
درعمق وجودشان هنوز ترديدهايي نسبت به آنها وجود دارد به عنوان
مثال پرتاب" گرانش
كاو بي"
Gravity Probe
B
درسال 2004 براي تعيين انحناي ايجاد شده درفضا و
زمان توسط جرم زمين خود ميتواند دليلي برتلاش دانشمندان براي
آزمودن مجدد يك نظريه بعد از نزديك به يك قرن باشد
گرانش
كاو بي
هم ارزي جرم – انرژي E
= mc2
در شتابدهندههاي دهه پنجاه به بعد دانشمندان به
كرات با پيدايش و نابودي زوج هاي ذره-پادذره توانستند در تمامي
آنها هم ارزي جرم– انرژي
را در فرآيند پيشبيني شده توسط نسبيت خاص مشاهده كنند آنها
دريافتند اگر ذرات پرانرژي به هسته اتمها برخورد كنند توليد
زوجهاي ذره – پاذره
مثلا الكترون – پوزيترون
مينمايند كه توليد زوجها به مقدار جرم آنهاmc2 از
انرژي جنبشي سيستم ميكاهد( بدون درنظر گرفتن انرژي جنبشي كه اين
زوجها بعد از خلق شدن شان كسب مينمايند)فرآيند معكوس توليد زوج
هاي ذره و پاد ذره نيز قابل انجام شدن است(تبديل جرم به انرژي) كه
درآن با نابودي يك زوج ذره و پادذره فوتونهايي كه انرژي آنها
مساوي با جرم نابود شده است بوجود ميآيد.
انبساط زمان
پيونها كه جزء خانوادﺓ مزونها
هستند ذراتي با جرم سكون 6/139 مگا الكترون ولت(ev) و از عمري
معادل 26 ميليارد يوم ثانيه برخوردارميباشند
كه بعد از اين زمان به دو ذره ميون و نوترينوميون وا ميپاشند. در
آزمایشی پیون با سرعت های 0.9 سرعت نور مشاهده شدند كه طول
عمرشان63/7 ميليارد يوم ثانيه اندازهگيري شد.
اين رويداد گواهي
بر اين ادعاست كه هرگاه جسمي با سرعتي نزديك به سرعت نور حركت
كند زمان براي آن كند ميگذرد، بنابراين براي ما زمان 63/7
نانوثانيه سپري ميشود ولی برای پیون در حال حرکت تنها بیست و شش
نانو ثانيه زمان گذشته است. (مفهوم
انبساط زمان) و بعد
از گذشت اين زمان است كه
پيون به ميون و نوترينوميون واپاشيده ميشود.
انقباض طول
گرچه آزمايشهايي
كه در مقياس ماكروسكوپي براي تعيين درستي يا نادرستي نظريه نسبيت
خاص صورت گرفت به علت برخي از پارامترهاي مزاحم به دادههاي
مستحكمي براي اثبات اين نظريه منتهي نشد ولي در مقياس زير اتمي
به خوبي اين نظريه به كمك شتابدهندهها و پرتوهاي كيهاني تاييد
گرديد.
ميونها ذراتي هستند كه براثر برخورد تابش كيهاني با لايه هاي
فوقاني جو درارتفاع 20 كيلومتري از سطح زمين بوجود ميآيند نيمه
عمر اين ذرات 5/1 ميليونيوم ثانيه است يعني بعد از گذشت 5/1
ميليونيوم ثانيه نيمي از ميونهاي ايجاد شده به الكترون و
2نوترينوالكترون واپاشيده ميشوند بنابراين نبايد انتظار داشت كه
اين ذرات را با اين عمر بسيار كم در سطح دريا ديد، درغير
اينصورت تنها ميتوان وجود ميونها رادر سطح دريا با توجه به نسبيت
خاص و انقباض طول توجيه نمود چرا كه اين ذرات باسرعتي معادل سرعت
نور حركت ميكنند بهمين خاطر مثلا فاصله 20 كيلومتري محل توليد
شان را تا سطح دريا نه 20 كيلومتر بلكه 3000 متر (بعلت انقباض
طول) ميبينند. بنابراين ميونها عمرشان براي پيمودن اين فاصله
(3000 متري) كفايت ميكند و ديدن اين ذرات درسطح دريا با در نظر
گرفتن انقباض طول پذيرفتني خواهد بود.
نور، سرعتي
ثابت
يكي از اصول
موضوع نسبيت خاص كه اينشتين اين نظريه را بر آن استوار كرده بود
ثابت بودن سرعت نور در همه ي چارچوب هاي لخت است مثلا اگر ما بر
يك سفينه خيالي سريع والسير با سرعتي در حدود c5/0
(يعني با سرعتي معادل 150000 كيلو متر بر ثانيه )حركت نمائيم در
همان حال نور افكن هاي سفينه را روشن كنيم اگر ناظري در 300000
كيلو متري از ما قرار داشته باشد بعد از گذشت يك ثانيه ( مسافتي كه
نور در يك ثانيه طي ميكند ) متوجه روشن شدن نورافكن هاي سفينه
خواهد شد ، در صورتي كه اگر به مكانيك كلاسيك پايبند باشيم و
بخواهيم از معادلات آن براي محاسبه ي زمان رسيدن نور به ناظر
استفاده كنيم مي بايست سرعت رسيدن نور را به شخص مورد نظر كمتر از
يك ثانيه بدست آوريم .دانشمندان براي اثبات اين موضوع كه سرعت نور
در همه ي چارچوب هاي لخت ثابت است از
شتابدهنده ها استفاده كرده اند در اين شتابدهنده ها پيون هاي خنثي
(ذرات زير اتمي از خانواده ي مزونها هستند كه خود مزون ها نيز زير
گروه هادرون ها مي باشند اين ذرات بعد از گذشت83 ميليارد
ميليارديوم ثانيه به دو پرتو گاما متلاشي مي شوند )را با سرعتي
نزديك به سرعت نور شتاب دادند در اين هنگام پيون ها متلاشي شدند ، پرتوهاي
گاماي ايجاد شده ازمتلاشي شدن اين ذرات با سرعتي نه نزديك به دو
برابرسرعت نور (طبق محاسبات فيزيك كلاسيك) بلكه به
اندازه سرعت
نور (طبق اصل نسبيت)منتشر گرديدند اين آزمايش به خوبي اين اصل از
اصول نسبيت خاص را كه بيان ميدارد سرعت
نور در هر چارچوب
مرجع لختي كه اندازه گيري شودصرفنظر ازحركت منبع نور(نسبت به
چارچوب مرجع) لخت ثابت است راتائيد
ميكند
نقل از پارس اسکای
نویسنده : قاسم
رضايي راد
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25
26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40
آخرین
مقالات |