مقدمه: "فرانسيس
اوريت" در سال ۱۹۳۴ در
"سونوكس" در ايالت كنت به دنيا آمد. پس از
گرفتن مدرك كارشناسى فيزيك، به
"امپريال كالج" در لندن رفت و به
مطالعه زمين شناسى و لايه هاى مغناطيسى زمين پرداخت. در ۱۹۶۰ با
فيزيك دماى پايين آشنا شد و به دانشگاه پنسيلوانيا رفت و بر روى
فيزيك هليم مايع، به تحقيق پرداخت. در همان سال ها آزمايشى براى
تحقيق پيش بينى چرخش فضا - زمان در نسبيت عام اينشتين به ذهنش
رسيد. براى انجام اين آزمايش، در سال ۱۹۶۲ به دانشگاه استانفورد در
حومه سانفرانسيسكو رفت. وى تا اين زمان استاد فيزيك دانشگاه
استانفورد است كه حاصل تلاش وى ۹۰ مقاله در فيزيك و كتابى زيبا در
شرح حال "جيمز كلرك ماكسول" است.
----
*در هنگام نصب ماهواره GP-B در
مدار، كجا بوديد؟
در اتاق كنترل سايت ناوبرى ماهواره.
*راكت ها درست در لحظه مورد نظر عمل
كردند و ماهواره در مدار درست خود قرار گرفت. آيا از اين نگران
نبوديد كه حتى يك ثانيه دير عمل كردن يكى از تجهيزات، باعث نابودى
همه زحمات ساليان گذشته شما بشود؟
خيلى زياد نگران بودم. قراردادن
ماهواره در مدار براى روز قبل برنامه ريزى شده بود، و پرواز هم سه
دقيقه تاخير داشت. در صورت كوچكترين اشتباه در زمان بندى، هيچ كس
نمى توانست جلوى از بين رفتن ماهواره را بگيرد.
*وقتى عمليات نصب با تاخير روبه رو
شد، چه احساسى داشتيد؟
خب اين مشكل بزرگى به نظر نمى رسيد.
اما بايد بگويم كه شايد احساس بسيار بدى داشتم. ما بهترين زمان را
براى نصب انتخاب كرده بوديم و حالا عمليات به تاخير مى افتاد. اما
در هنگام نصب با آرامش قضيه را دنبال مى كردم. چيزى در درونم
مى گفت كه عمليات با موفقيت انجام مى شود.
*وقتى كه عمليات با موفقيت انجام شد
احساس راحتى مى كرديد يا نه؟
وقتى راكت هاى دلتا - ۲ روشن شدند تا
مراحل پايانى نصب انجام شود، دوربين هاى روى ماهواره GP-B نشان
دادند كه صفحات خورشيدى هنوز در حالت بسته هستند. آن موقع خيلى
هيجان زده بودم. مى ترسيدم كه صفحات به موقع باز نشوند. اما
اين گونه نشد و همه چيز خوب بود.
*آيا هنوز نتايج اوليه اى از اين
ماهواره به دست شما رسيده است؟
هنوز نه، تحقيق اين تئورى در اين
آزمايش زمان زيادى مى برد.
*چه چيزى براى شما در آزمايش كردن
نسبيت عام، جالب بود؟
وقتى دوازده ساله بودم پدرم كتاب هاى
اينشتين را كه براى عامه نوشته بود، برايم مى خريد. يكى از اين
كتاب ها كه هميشه روى ميز شام بود كتاب
"معانى نسبيت" بود. (در
فارسى: مفهوم نسبيت، باوهانى، وى به مغناطيس علاقه مند شد كه موجب
شد وى چند مغناطيس سنج، براى اندازه گيرى ميدان هاى مغناطيسى
بسياركوچك، اختراع كند. وى اين مغناطيس سنج ها را براى پيدا كردن
لايه هاى مغناطيسى پوسته زمين به كار گرفت). گروه ما با همكارى
گروه ديگرى از
"كمبريج" مطالعاتى روى لايه هاى مغناطيسى زمين انجام
داد كه تا آن زمان انجام نشده بود.
*پس چرا زمينه تحقيقاتى خود را عوض
كرديد؟
پس از حدود ۵ سال زمين شناس بودن و
فيزيكدان بودن تصميم به انتخاب دومى گرفتم. من به زمين شناسى بسيار
علاقه داشتم. اما به نظرم به اندازه كافى، كار زمين شناسى كرده
بودم. مى خواستم به دنياى فيزيك برگردم.
*سخت بود؟
خوشبختانه، در آن روزها با افرادى
مثل "فيليپ موريس" از
"امپريال كالج" و يك فيزيكدان آمريكايى كه
روى پروژه منهتن یا ساخت بمب اتم براى ارتش آمريكا - م.) كار
مى كرد، صحبت كردم. كتاب
"هليم مايع" نوشته كنت اتكينز از دانشگاه
پنسيلوانيا را هم مطالعه كردم كه باعث شد به اين زمينه تحقيقاتى در
فيزيك علاقه مند بشوم و از همان دانشگاه درخواست پذيرش بدهم. حدود
دو سال روى فيزيك دماهاى پايين و هليم مايع، مطالعات بنيادى انجام
دادم.
*پروژه GP-B كى و چگونه شكل گرفت؟
در ابتدا مطمئن نبودم كه اين پروژه
را انتخاب كنم. در دوران دانشجويى
"ويليام فيربنك" از دانشكده
فيزيك دانشگاه استانفورد براى يك سلسله سخنرانى در مورد آزمايش هاى
مهمى كه مى تواند توسط تكنيك هليم مايع انجام شود، به دانشكده ما
آمد. در آن سخنرانى ها بود كه طى صحبت هاى اتكينز و فيربنك ايده
اين طرح به ذهن من آمد. در ۱۹۶۲ به دانشگاه استانفورد رفتم و از
همان جا بود كه كار بر روى
"كاوشگر گرانش" آغاز شد.
*چرا ساخت ماهواره بيش از ۴۰ سال طول
كشيد؟
تا پيش از ۱۹۸۱ عملاً تكنولوژى ساخت
اين ماهواره در دسترس نبود. ما تنها روى طرح ها كار مى كرديم. در
آن زمان با همكارى ناسا، كار ساخت ماهواره را آغاز كرديم.
*با اين حال ساخت ماهواره هم ۲۳ سال
طول كشيده است.
اين به علت تفاوت عظيم بين تكنولوژى
به كار رفته در اين ماهواره و تكنولوژى روز در ساير ماهواره هاست.
ايده اوليه، قرار دادن ژيروسكوپ ها در داخل شاتل بود كه شاتل بايد
روى يك مدار قطبى مى گشت.
*پس چرا ايده عوض شد؟
به دو دليل؛ برنامه در سال ۱۹۸۵ آغاز
شد. اما يك سال بعد در ۱۹۸۶ شاتل چلنجر منفجر شد. از طرف ديگر رفتن
به مدار قطبى براى شاتل هاى ناسا ممنوع شد و ما براى تحقيق وضعيت
خميدگى فضا و زمان در اطراف زمين به آزمايش در مدار قطبى نياز
داريم.
*حامى مالى پروژه چه ارگانى بود؟
اگر ما حامى مالى قوى داشتيم اين
پروژه ۸ ساله تمام مى شد و نه بيش از ۲۰سال.
*منظورتان از يك حامى مالى قوى كيست؟
خب، ناسا به ما كمك فراوانى كرد. اما
ناسا در يك زمان پروژه هاى بسيار زيادى را در دست كار دارد كه
اكثراً بسيار كاربردى هستند و باعث مى شود كه بودجه بيشترى به آنها
اختصاص داده شود. اين يكى از بزرگترين مشكلات ما بود.
*تاثير اين آزمايش چه خواهد بود؟
به درك ما از طبيعت كمك شايانى
مى كند. به عبارت بهتر و بنا به گفته
"براد پاركينسون" اين آزمايش
بشريت را يك پله به جلو مى برد.
*آيا دانشجويان نيز در انجام اين
پروژه شركت داشتند؟
بله و بايد بگويم كه تلاش هاى آنها
از مهمترين عوامل بود. ۷۹ دانشجوى دكترا در اين پروژه شركت داشتند
كه يك سوم آنها دانشجوى فيزيك و بقيه دانشجوى مهندسى بودند. الان
هم كه تازه آزمايش شروع شده، دانشجويان دكتراى فيزيك مى توانند جذب
اين گروه شوند.
*آيا آزمايش پيش از اين ملغى شده
بود؟
بله هفت بار كه سه بار آنها تاثير
اساسى در روندكار داشتند.
*لطفاً آنها را ذكر كنيد و بگوييد در
آن زمان چه احساسى داشتيد؟
در سال ،۱۹۸۰ در اثر بحران هاى
اقتصادى، رئيس جمهور
"كارتر" تصميم گرفت كه براى توازن بودجه، از
بودجه تحقيقاتى آمريكا كم كند. ناسا هم از اين قاعده مستثنا نبود.
ساعت حدود ۳ بعدازظهر بود كه رئيس ناسا با من تماس گرفت و به من
گفت آيا روى صندلى نشسته اى؟ و من گفتم بله و سپس گفت: تصميم
گرفته ام كه پروژه ات لغو شود. ۴ تا ۶ هفته فرصت دارى تا گزارش
نهايى را بدهى.
*منظورش چى بود؟
(با
خنده) اگر شما در ايالات متحده زندگى كنيد، مى فهميد كه اين يك رمز
است كه براى اخراج محترمانه افراد به كار مى رود.
*چرا چنين تصميمى گرفته شد؟
ناسا نتوانسته بود كنگره را قانع كند
كه اين يك پروژه مهم است.
*آيا پيش از اين با نهادهاى سياسى
آمريكا درگير شده بوديد؟
خير. من حتى ساختمان سنا را هم
نديده ام. اما آن زمان به دفتر يكى از اعضاى كنگره از ايالت
آلاباما رفتم. چون مركز پروازهاى فضايى مارشال ناسا در اين ايالت
قراردارد. و برنامه ما در حال اجرا در اين ايالت بود.
*و چه اتفاقى افتاد؟
پنج هفته به كنگره رفت و آمد داشتم و
سه بار درخواست دادم تا اينكه با
"هريسون اشميت" فضانورد سابق كه
آن زمان سناتور بود، مواجه شدم. تلاش هاى وى نتيجه داد و ناسا قبول
كرد كه بودجه اضافى به پروژه كاوشگر گرانش اختصاص دهد.
*هزينه اين كاوشگر گرانش چقدر بوده
است؟
كل هزينه ساخت GP-B و قرار دادن آن
در مدار بيشتر از ۷۰۰ ميليون دلار نشده كه در مقابل آزمايش هاى
فيزيك ذرات بنيادى كه در آنها ساخت يك شتاب دهنده ذرات فقط به
تنهايى بيش از ده ميليارد دلار هزينه دربر دارد، عملاً چيز مهمى
نيست.
*آيا آزمايش هاى ارزان ترى براى
تحقيق نسبيت عام اينشتين امكان پذير نبوده؟
توجه كنيد كه ما براى تحقيق تمام
نسبيت عام دست به اين آزمايش نزديم. نسبيت پيش از اين بارها و
بارها تاييد شده است. معروف ترين اين آزمايش ها خورشيدگرفتگى سال
۱۹۱۹ بود كه در آن سرآرتور ادينگتون نشان داد كه نور ستارگان در
جوار خورشيد خميده مى شود. و اين پيش بينى نسبيت عام را تاييد كرد.
قصد ما، تحقيق پيچيدگى فضا - زمان در اطراف يك جرم در حال چرخش
(زمين) بوده است. آزمايشى كه تاكنون انجام نشده و راه ديگرى براى
تحقيق آن پيشنهاد نشده است
روزنامه شرق
اينشتين و تجربه گرايان نوين
اهميت نسبيت عام در زندگى روزمره
ديدگاه
اينشتين نسبت به مكانيك كوانتومى
زندگى من با اينشتين
گوى ايستاده چرخان
مردى كه زياد مى دانست
زندگى آلبرت اينشتين نابغه قرن
نسبيت عام چيست و به چه كار مى آيد؟
آيا اينشتين درست مى گفت
اینشتين و داروين
انيشتين در قرن بيست و يك
مرز بین ایمان و تجربه
نامه
سرگشاده به حضرت آیت الله هاشمی رفسنجانی
آخرین
مقالات
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25
26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40
|