کوچک‌ترین ستاره کدام است؟

فضا و علم نجوم اعداد بزرگ را به رخ ما می‌کشد، بزرگ‌ترین ستاره، سحابی‌های عظیم، کهکشانی عظیم و جهان های نامحدود... اما سوال اینجاست که کدام ستاره در بین همه ستاره‌ها از همه کوچک‌تر است؟

تصویری از خورشید، عکس از: پل استوارت

به گزارش جام جم، در واقع به منظور تلاش برای متعادل کردن کفه ترازو و این مقیاس قصد داریم به طرف دیگر این طیف یعنی کوچک‌ترین ستاره‌ها نگاهی بیندازیم. مقدار بسیار زیاد هیدروژن موجود در یک شیء آسمانی به نام خورشید باعث شده ما بتوانیم آفتاب را در آسمان ببینیم. جای تعجب نیست که برای به وجود آمدن ستاره‌های کوچک نیاز به هیدروژن کمتری باشد. اما مرزی در اینجا وجود دارد که نمی‌توانیم از آن عبور کنیم و آن این که یک ستاره کوچک نمی‌تواند مثل خورشید فشار و دمای لازم برای آغاز همجوشی هسته‌ای را در داخل خود فراهم کند.

بنابراین چطور ستاره‌های کوچک کشف می‌شوند و کوچک‌ترین ستاره‌ای که ما در مورد آن می‌دانیم کدام است؟ در تعریف سنتی ستاره جرمی است که درون هسته‌اش جرم و فشار کافی برای آغاز همجوشی هسته‌ای وجود داشته باشد تا به وسیله آن چهار اتم هیدروژن را به اتم هلیم تبدیل کند. این فرآیند گرما‌زا بوده و انرژی آزاد می‌کند. انرژی حاصل باعث خنثی شدن نیروی گرانش می‌شود که هر چیز را به داخل می‌کشد. همچنین این انرژی باعث جلوگیری از متلاشی‌شدن ستاره شده و اندازه آن را برای ما آشکار می‌کند.

خورشید به عنوان مقیاسی برای سنجش بزرگی دیگر اجرام آسمانی در نظر گرفته می‌شود و جرم آن دقیقا معادل یک در نظر گرفته می‌شود. ما می‌توانیم واکنش‌های گداخت را در ستاره‌ای با جرم ۷٫۵ درصد جرم خورشید نیز مشاهده کنیم. چنین ستاره‌ای را ما تحت عنوان کوتوله‌های سرخ می‌شناسیم. ما به دلیل کم‌ نور و دور بودن کوتوله‌های سرخ، شانسی برای اندازه‌گیری بسیاری از ویژگی‌های این قبیل ستاره‌ها نداریم. اما نزدیک‌ترین ستاره کوتوله سرخ به زمین، ستاره پروکسیما قنطورس است که جرم آن ۱۲٫۳ درصد جرم خورشید و قطر آن فقط ۲۰۰ هزار کیلومتر است. به عبارت دیگر کوچک‌ترین ستاره کوتوله سرخ فقط حدود ۵۰ درصد بزرگ‌تر از سیاره مشتری است. قاعدتا ستاره‌های کوچک‌تری هم در کهکشان ما وجود دارد که هنوز کشف نشده‌ است.

مقایسه خورشید، پروکسیما قنطورس و مشتری(از چپ به راست)

در مورد مقایسه پروکسیما قنطورس و سیاره مشتری یک وجه تمایز مهم وجود دارد و آن این که جرم این کوتوله سرخ حدودا ۸۰ برابر جرم مشتری است. این به آن معنا نیست که ستاره باید خیلی بزرگ‌تر از مشتری باشد، بلکه این موضوع باعث متراکم‌تر‌ شدن ستاره می‌شود. در واقع این ستاره پس از خورشید نزدیک‌ترین ستاره به زمین است، اما آن‌قدر کم نور است که بدون استفاده از یک تلسکوپ قوی دیدن آن ممکن نیست.

در واقع هیچ ستاره کوتوله سرخی با چشم غیرمسلح دیده نمی‌شود. کوچک‌ترین ستاره‌ای که می‌توان با چشم دید ۶۱ دجاجه نام دارد. یک جفت دوتایی که اندازه‌شان ۶۶ درصد بزرگی خورشید بوده و ۱۱٫۴ سال نوری با زمین فاصله دارد. ۶۱ دجاجه ستاره‌ای است که بسختی می‌توانید در آسمان تاریک مشاهده‌‌اش کنید. سپس ستاره اپسیلون ـ نهر با ۷۴ درصد اندازه خورشید، آلفا ـ قنطورس B با ۸۷ درصد اندازه خورشید و سپس خود خورشید در رده‌های بعدی قرار دارند. بنابراین خورشید چهارمین ستاره کوچک شناخته‌‌شده‌ای است که می‌توانید با چشم غیرمسلح آن را ببینید. بقیه ستاره‌هایی که می‌توانیم ببینیم همه از خورشید بسیار بزرگ‌ترند.

آنها غول‌های بسیار بزرگی در کیهان بیکران هستند و نیازی نیست نگران ستاره‌های غول پیکری که ده‌ها سال نوری دورتر از ما هستند باشیم. اما باید بدانیم خورشید در برابر دیگر ستاره‌های کوچک خارج از منظومه شمسی کاملا بزرگ بوده و مهم این است که اندازه آن برای زمین ما بسیار مناسب بوده و تمام حیات روی کره زمین مدیون خورشید است.

سایت علمی بیگ بنگ / منبع : universetoday

نقل از بیگ بنگ

عطف به عتف - نگاهی به پژوهش و ISI در ایران

امید عمومی - نامه به ریاست جمهوری

مرز بین ایمان و تجربه  

نامه سرگشاده به حضرت آیت الله هاشمی رفسنجانی

آخرین مقالات