آیا علم، خرافات و افسانه های محلی را تایید می کند؟

خون آشام، هیولای لاخ نس، آل، بختک، ساسکواچ یا پاگنده از جمله باورهای کهن خرافی مردمان دنیاست که عموما در فرهنگ های بومی و محلی ریشه داشته و در عین حال گاهی نیز در بین ملل و اقوام مختلف مشترک اند. اگر چه این باورهای هولناک و اسطوره ای در کشاکش پیشرفت های علمی و تکنولوژی سده های اخیر به خصوص پس از انقلاب صنعتی به تدریج رنگ باختند و فانوس علم؛ راه تاریک و صعب العبور جهل و خرافه را روشن ساخت؛ اما گویا خرافه ها نیز قابلیت انطباق حیرت انگیزی با تحولات زمانه دارند و از نوعی به نوع دیگر تبدیل می شوند!

در مدل های جدید خرافات و شبه علم ؛ دیگر صحبتی از آل؛ بختک؛ یک سر و دو گوش و خون آشام و غیره نیست. صحبت از متافیزیک، کوانتوم، الکترومغناطیس، انرژی و ... است. گویا کلمات باید از واژگان پرطمطراق و پرطنین علمی باشند تا مخاطب نا آگاه تصور کند با یک موضوع علمی یا دست‌کم مورد تائید علم مواجه شده است.

یکی از خرافات رایج عصر جدید؛ عکس برداری از هاله های انرژی بدن است. آنها این موضوع را عکسبرداری کرلیان(Kirlian Photography) می نامند و مدعی اند در اطراف بدن انسان هاله های رنگی وجود دارد که از انرژی حیاتی با عنوان مجعول و ساختگی ریکی(Reiki) ناشی شده و از وضع سلامت جسمی فرد خبر می دهند. آنها معتقدند هاله‌ء اطراف انسان، متشکل از امواج الکترومغناطیس است و به دروغ مدعی اند که از این روش در مراکز تحقیقاتی و بیمارستانهای کشورهایی مثل امریکا، انگلستان، آلمان، ایتالیا و اسپانیا برای بررسی حالات سلامتی و بیماری استفاده می شود.

اما موضوع به همینجا ختم نشده و داستانهای جدیدتری در بازار عرضه و تقاضای فریب عمومی منتشر می شود. یکی از این داستان ها "روان آشام‌ه" هستند که در واقع نسخه مدرن تری از روایت قدیمی ومپایر ها یا خون آشام ها محسوب می شوند. همانطور که ومپایرها در باور خرافی عمومی موجوداتی گریزان از نور بودند که از خون انسانها تغذیه می کردند روان آشام ها که در واقع ورژن جدید همان داستان هستند از انرژی حیاتی یا همان انرژی ریکی سایرین تغذیه می کنند!

قطعا انتظار نداشته باشید که منبع این ادعا موسسات پژوهشی و علمی دنیا باشد. منبع نظرسنجی ها و جزییات این نوع اخبار معمولا به وبسایت های تفریحی و یا مجلات زرد باز می گردد. مثلاْ ادعای وجود روان آشام ها را اتحادیه خون‌آشام‌های آتلانتا Suscitatio Enterprises LLC منتشر می کند و روان آشام‌ها را چنین تعریف می‌کند: "فردی که به‌طور مرتب نیاز به دریافت انرژی حیاتی از انسان‌ها دارد تا بتواند سلامت فیزیکی، روانی و احساسی خود را تامین کند." آنها می گویند یک روان آشام از دیگران انرژی می‌کشد و آنان نیز در نتیجه این عمل روان آشام ها، دچار علائمی مانند تهوع، سرگیجه و خستگی می‌شوند. همچنین ادعا می کنند که این پدیده انرژی خوردن را می توانند در سیستم عکس برداری کریلیان از هاله انسان قربانی نیز اثبات کنند! اما این انرژی حیاتی یا ریکی و هاله چاکرا چیست؟ علم در این باره یک پاسخ صریح و قاطع دارد: هیچ!

در حقیقت به لحاظ علمی نه هاله و عکس برداری از کریلیان وجود دارد نه انرژی ریکی که بتوان از آن تصویر برداری کرد و یا توسط موجودات تخیلی کشیده و خورده شود. ترموگرافی(Thermography) یا تصویربرداری حرارتی هم هیچ ارتباطی به هاله دور بدن و انرژی موهومی به نام ریکی ندارد و بلکه در پزشکی یک روش شناخته شده برای تشخیص بیماری هاست. ازآنجایی که دمای غیر طبیعی بدن یک شاخص طبیعی از بیماری است؛ ترموگرافی می تواند در تشخیص به پزشکان یاری برساند. اما هاله و چاکرا و انرژی ریکی صرفا تعابیر ساختگی و فاقد هرگونه ارزش علمی هستند و اساسا چنین اسامی و اصطلاحاتی در دایره خرافات و شبه علم جای می گیرند.

در دهه ۱۹۹۰ یک دختر ۹ ساله به نام امیلی روزا نشان داد که درمانگران ریکی واقعا قادر به تشخیص انرژی -که به گفته خودشان از بدن انسانها خارج میشود- نیستند. روش انجام آزمایش به این صورت بود که یک دیوار چوبی نازک روی یک میز نصب شد که تنها در پایین دیوار دو سوراخ برای عبور دست درمانگران وجود داشت. به این ترتیب درمانگران نمیتوانستند طرف دیگر میز را ببینند. کف دست درمانگران رو به طرف بالا روی میز قرار میگرفت و امیلی دست خود را به فاصله کمی بالای دست آنها میگرفت و از درمانگران خواسته میشد بگویند دست امیلی بالای کدام دست آنها قرار دارد. راست یا چپ. ویدئو را می توانید در زیر مشاهده کنید.

دانلود ویدئو با حجم ۱۰ مگابایت

از آنجا که دیدن طرف دیگر میز به علت وجود دیواره چوبی مقدور نبود درمانگران میبایست با توجه به انرژی بدن امیلی و حس کردن آن جواب پرسش را بدهند. از ۲۸۰ باری که این آزمایش روی ۲۱ درمانگر مختلف انجام شد ، تنها ۱۲۲ بار (۴۴% موارد) پاسخ درست گفه شد. نتیجه ای حتی کمتر از ۵۰% که نشان دهنده کاملا شانسی بودن پاسخها است. پس از اینکه مجله پزشکی American medical association نتایج این تحقیق را منتشر کرد رهبران ریکی این تست را "اتاق نشیمن" نامیدند ولی هیچ کدام حاضر نشدند خودشان تحت آزمایشی شبیه این آزمایش قرار بگیرند یا حتی آزمایشی جایگزین برای اثبات صحت ادعای خود پیشنهاد دهند.

سایت علمی بیگ بنگ /نویسنده: عرفان کسرایی - پژوهشگر مطالعات علم در دانشگاه کاسل آلمان

نقل از بیگ بنگ

عطف به عتف - نگاهی به پژوهش و ISI در ایران

امید عمومی - نامه به ریاست جمهوری

مرز بین ایمان و تجربه  

نامه سرگشاده به حضرت آیت الله هاشمی رفسنجانی

آخرین مقالات