آیا این روش ساخته شدن سیاره های دو-ستاره ای است؟

* پژوهشگران با بهره از ALMA برای نخستین بار در یک سامانه ی دو-ستاره ای جریانی از گاز را دیده اند که از قرص غول پیکر بیرونی به سوی فضای درونی سامانه روان است.

* این ویژگی که تاکنون به چشم دیده نشده بود، شاید مسئول پایدار ماندن یک قرص دوم و کوچک تر از مواد سیاره ساز باشد که اگر این جریان نبود، مدت ها پیش ناپدید می شد.

این برداشت هنری گاز و غبار پیرامون یک سامانه ی دو-ستاره ای به نام GG گاو-آ را نشان می دهد. پژوهشگران با کمک از آلما در منطقه ی میان دو قرص این سامانه، جریانی از گاز یافته اند. این شاید به سیاره ها امکان دهد تا در محیط این سامانه ی دوتایی که از نظر گرانشی محیطی پرآشوب است شکل بگیرند. نیمی از ستارگان خورشیدسان در سامانه های دوتایی به دنیا می آیند، و این بدان معناست که این یافته ها پیامدهای عمده ای برای شکار فراسیاره ها خواهد داشت

نیمی از ستارگان خورشیدسان در سامانه های دوتایی به دنیا می آیند. این بدان معناست که یافته های تازه پیامدهای بزرگی برای شکار فراسیاره ها خواهد داشت. این دستاوردها در شماره ی ۳۰ اکتبر ۲۰۱۴ نشریه ی نیچر منتشر شده.

جی جی گاو-آ مانند چرخی در یک چرخ دیگر است: یک قرص بیرونی بزرگ دارد که کل سامانه را در بر گرفته، و یک قرص درونی هم به گرد ستاره ی اصلی مرکزی. جرم این قرص درونی تقریبا هم ارز جرم سیاره ی مشتری است. وجود آن برای اخترشناسان به یک راز شگفت انگیز تبدیل شده بود زیرا دارد مواد پیکره اش را با چنان نرخی به ستاره ی مرکزی می دهد که می بایست مدت ها پیش ذخیره اش به پایان می رسید و ناپدید می شد.

این نمای میدان-گسترده بخشی از آسمان پیرامون سامانه ی چند-ستاره ای جوان GG گاو را نشان می دهد که بسیار نزدیک به مرکز چارچوب دیده می شود. در این چارچون همچنین یک ابر غباری و نیز نشانه ی ستاره زایی را نزدیک لبه ی بالایی می بینیم. این سامانه هم مانند خود جی‌جی گاو، بخشی از مجموعه ی ابر تاریک گاو است، یکی از نزدیک ترین مناطق ستاره زایی به سیاره ی زمین.

ین دانشمندان زمانی که در حال رصد این ساختارها به کمک آلما بودند، چیزی هیجان انگیز را یافتند: توده های گاز در ناحیه ی میان دو قرص. این دیده ها نشان می دهند که مواد دارد از قرص بیرونی به قرص درونی منتقل می شود و بدین ترتیب، یک شاهراه میان دو قرص پدید آمده که مانع از ته کشیدن مواد قرص دوم می شود (۲).

دوتری توضیح می دهد: "جریان مواد میان این دو قرص در شبیه سازی های رایانه ای پیش بینی شده بود ولی تاکنون دیده و تصویربرداری نشده بود. دیدن این توده ها نشانگر آنست که مواد دارند میان دو قرص جابجا می شوند و به یکی اجازه می دهند تا دیگری را تغذیه کند. این مشاهدات به ما نشان می دهد که مواد قرص بیرونی می تواند قرص درونی را تا مدت ها پایدار نگه دارد. این پیامدهای عمده ای برای توانایی سیاره زایی دارد."

سیاره ها از مواد به جامانده از تولد ستارگان ساخته می شوند که یک فرآیند کُند است، و این بدان معناست که شرط لازم برای شکل گیری سیاره ها وجود یک قرص پایدار و دیرپا از مواد است. اگر همین فرآیند تغذیه ی قرص درونی که اکنون به کمک آلما دیده شده در سامانه های چند-ستاره ای دیگر هم رخ بدهد، پس این یافته ها شمار گسترده ای از جایگاه های تازه ای را به ما معرفی می کند که می توان در آینده برای یافتن فراسیاره ها جستجویشان کرد.

اخترشناسان در آغاز جستجوی فراسیاره ها، به تک-ستاره های خورشیدسان نگاه می کردند (۳). به تازگی نشان داده شده که درصد بزرگی از سیاره های غول پیکر به گرد سامانه های دو-ستاره ای می چرخند. اکنون پژوهشگران نگاه خود را جلوتر برده و بررسی احتمال وجود سیاره هایی که به گرد تک ستارگانِ درون سامانه های چند-ستاره ای می چرخند را نیز آغاز کرده اند. این یافته ی تازه از احتمال وجود این گونه سیاره ها پشتیبانی می کند و زمینه ی مساعد دیگری برای شکار به شکارگران فراسیاره ها می دهد.

امانوئل دی فولکو، یکی از نویسندگان این پژوهشنامه در پایان چنین می گوید: "تقریبا نیمی از ستارگان خورشیدسان در سامانه های دوتایی به دنیا آمده اند. این بدان معناست که ما سازوکاری را برای پایداری و حفظ ستاره زایی یافته ایم که در مورد شمار چشمگیری از ستارگان کهکشان راه شیری کاربرد دارد. مشاهدات ما یک گام به جلو در شناخت درست روند سیاره زایی است."

یادداشت ها:
۱) سامانه ی GG گاو-آ عضو یک سامانه ی چند-ستاره ایِ پیچیده تر به نام GG گاو است. مشاهدات تازه ای که با بهره از VLTI روی GG گاو-آ انجام شده نشان داده که یکی از این ستارگان -GG گاو-آ ب (GG Tau Ab) که قرصی گرداگردش ندارد- خودش یک دوتایی نزدیک به هم است و از دوستاره ی GG گاو-آب۱ و گاو- آب۲ تشکیل شده. این به معرفی یک جزء پنجم در سامانه ی GG گاو انجامید.

۲) یکی از دستاوردهای پیشین آلما نشان دهنده ی نمونه ای از یک تک ستاره بود که مواد از بخش بیرونی قرصش به درون سرازیر شده بود.

۳) از آن جایی که مدارها در سامانه های دو-ستاره ای پیچیده ترند و پایداری کمتری هم دارند، باور بر این بود که یافتن سیاره های در حال شکل گیری در آن ها چالش بیشتری می طلبد تا سامانه های تک ستاره ای.

در همین زمینه: * سیاره های دو-خورشیدی زندگی پذیرترند!

واژه نامه:
ALMA - Ezekiel - binary system - planet - Sun - exoplanet - Nature - Anne Dutrey - Laboratory of Astrophysics - CNRS - Atacama Large Millimeter/submillimeter Array - multiple-star system - GG Tau-A - Earth - constellation of Taurus - The Bull - star - Jupiter - planet - Emmanuel Di Folco - Milky Way - GG Tauri - VLTI - GG Tau Ab - GG Tau-Ab1 - GG Tau-Ab2 - GG Tau - Taurus Dark Cloud - star-forming region

منبع: ررصدخانه ی جنوبی اروپا (eso)
برگردان: یک ستاره در هفت آسمان

نقل از یک ستاره در هفت آسمان

عطف به عتف - نگاهی به پژوهش و ISI در ایران

امید عمومی - نامه به ریاست جمهوری

مرز بین ایمان و تجربه  

نامه سرگشاده به حضرت آیت الله هاشمی رفسنجانی

آخرین مقالات