معرفی کتاب: ادیسه انسان

انسان امروزی، از گونه ی انسان اندیشه‌ورز که همه‌ی انسان‌های زنده جزء آن به شمار می‌آیند، بدون تردید موجود خارق‌العاده‌ای است. زیرا قادر است درباره‌ی سرمنشأ خود بیندیشد و راجع به گذشته‌اش تفحص و تحقیق کند. اما همه‌ی صفات و توانایی‌هایی که ویژه‌ی انسان می‌پنداریم، در گذشته‌ی حیوانی او ریشه دارند. استفاده از ابزار، سخنگویی، مناسبات اجتماعی، حتی شعور در سرمنشأ بیولوژیک انسان قرار دارد و بخش‌هایی در حیوانیت آن، بارزترین آن مشخصات را هنوز در نزد نخستینیان (پریمات‌ها) می‌توان دید.

ادیسه انسان
——————–
Die Odyssee Des Menschen

نوشته‌ی : مانفرد بائور، گودرون سیگلر (Manfred Baur)
ترجمه: سلامت رنجبر
انتشارات: ققنوس
موضوع: انسان – تکامل
چاپ اول، ۱۳۸۶
تعداد صفحه: ۴۰۷

یک فیلم سینمایی را در نظر آورید که تاریخ حیات را روی کره‌ی زمین نمایش می‌دهد. این فیلم سه میلیارد سال تاریخ حیات را در نود دقیقه خلاصه کرده است. برای نخستین بار، سه دقیقه قبل از پایان فیلم، پریمات‌ها ظاهر می‌شوند. یعنی هفتاد میلیون سال پیش. پس از انقراض دایناسورها، امکانی برای بقای پستانداران،‌ به‌ ویژه نخستینیان به وجود می‌آیند. در این زمان نخستین جانوران شبه میمون و شبه انسان‌نماها پدیدار می‌شوند. دوازده ثانیه پیش از پایان فیلم یعنی پنج تا هفت میلیون سال پیش، مسیر تکاملی شامپانزه‌ها و انسان‌ها از هم جدا می‌شوند. نخستین انسان‌گونه یا هومینیدها بخشی از آفریقا را مسکون می‌سازند.

ما آنها را روی راه‌رفتن ایستاده‌شان می‌شناسیم. بعد از ظهور هومینیدها همه چیز خیلی سریع رخ می‌دهد. چهار و نیم ثانیه پیش از پایان، یعنی دو و نیم میلیون سال قبل، نخستین هومینیدها که می‌توان آنها را انسان نامید، نخستین ابزارها را تولید می‌کنند. تقریباً یک ثانیه پیش از پایان یعنی ۵۰۰ هزار سال قبل، انسان در کنار آتش نشسته است. در آخرین ربع ثانیه‌ی پیش از پایان، آخرین تصویر فیلم، انسان اندیشه‌ورز، در آفریقا ایستاده است. یخچال‌های دوران یخبندان ذوب شده‌اند و رودخانه‌های عظیم به سوی دریاها جاری است. انسان اسکان می‌یابد، اهرام را درشهر جیزه می‌سازد و در قرون وسطی محققین و دانشمندان و همچنین مخالفین دستگاه حکومت پاپ‌ها را به اتهام جادوگری درآتش می‌سوزاند، دستگاه چاپ را اختراع می‌کند، بمب اتمی را بر روی هیروشیما و ناکازاکی پرتاب می‌کند و به ماه سفر می‌کند. این کتاب به مرحله‌ی آغازین واپسین دوازده‌ ثانیه‌ی تاریخ حیات پرداخته است.

به قسمت‌هایی از متن این کتاب توجه فرمایید:
در آغاز هومینیدها لابد از سنگ‌هایی که به طور طبیعی شکسته شده و لبه‌های تیزی داشته‌اند، استفاده کرده‌اند و در مراحل بعدی است که اقدام به شکستن سنگ‌ها کرده‌اند تا قطعه‌های برنده و تیزی در اختیار داشته باشند و بتوانند با آن‌ها پوست سخت برخی میوه‌ها را بشکنند یا این‌که پوست کلفت جانوران شکارشده را بشکافند و از گوشت جدا کنند. باید مدتی بسیار طولانی گذشته باشد تا این‌که آن‌ها شوند به گونه‌ای هدفمندانه سنگ‌ابزارهایی به شکل معین بسازند.

فرایند انسان‌شدن پدیده‌ای است که برای رسیدن به آن چندین دوره‌ی تکاملی گوناگون دست به دست هم داده‌اند. با وجود این در این مسیر نقطه‌ عطف‌های گوناگونی را باید مشخص کرد. غالباً فی‌مابین این نقطه‌ عطف‌ها چندصد هزار سالی فاصله است و حتی گاهی یک قابلیت معین تأثیر خود را بسیار دیرتر آشکار می‌سازد. برجسته‌ترین نمونه در این مورد راه رفتن قائم است که امکان داد تا از دست‌ها بهتر استفاده شود. اما دو یا سه میلیون سال به درازا کشید تا این‌که دست‌های آزاد شده بتوانند سنگ‌ابزار بسازند.

هر کسی که سنگ‌ابزار را ساخته، همچنین کشف کرده که می‌تواند طبعیت را طبق خواسته‌ی خودش شکل دهد. در عین حال از ظرفیت‌ها و توانایی‌های بیولوژیکی محدود خود فراتر رفته است. با این وجود حتماً نباید قدیمی‌ترین سنگ‌ابزار، در عین حال قدیمی‌ترین ابزار انسان بوده باشد. به احتمال زیاد، نخست ابزارهایی از مواد دیگر، مثلاً چوب را برای بیرون آوردن ریشه‌ی خوراکی گیاهان و محصولاتی همچون سیب‌زمینی، چغندر، هویج، ترب، کلم و غیره از زیر خاک به کار برده است. اما سپس سنگ‌ابزارها امکانات و توانایی‌های نوینی را به همراه آورد:

از یک سو با آن‌ها ابزارها و وسایل چوبی می‌ساختند و از سوی دیگر می‌توانستند با آن ها گوشت حیوانات بزرگ شکار شده را از پوست و استخوان‌ آنها جدا کنند یا بدن جانوران کوچک صیدشده را با آن‌ها بشکافند. بدین‌ترتیب سنگ‌ابزارها منابع خوراکی جدیدی برای آنها فراهم ساختند. ایستاده راه رفتن در این فراگرد، خود را سودمند و اثربخش نشان داد. هومینیدها (انسان‌گونه‌ها) اکنون می‌توانستند ابزار و وسایل خود را حمل کنند و گوشتی را که در دشت‌های باز و بی‌درخت پیدا کرده‌بودند از دسترس جانوران درنده به در برند و در جاهای مناسبی پنهان سازند. ….

فهرست مطالب

پیشگفتار

(آفریقا)
خروج از آفریقا
نخستین اروپاییان
حرکت انسان اندیشه‌ورز برای تسخیر جهان

(آسیا)
راه چین
انسان پکن (سینانتروپوس)

(استرالیا)
گذر از آبراهه‌ها
نخستین استرالیایی‌ها

(آمریکا)
آمریکاییان نخستین

پی نوشت
واژه‌نامه
نمایه

نقل از بیگ بنگ

عطف به عتف - نگاهی به پژوهش و ISI در ایران

امید عمومی - نامه به ریاست جمهوری

مرز بین ایمان و تجربه  

نامه سرگشاده به حضرت آیت الله هاشمی رفسنجانی

آخرین مقالات