چرا سرقت علمی افزایش یافته است؟

قائم‌مقام معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی کشور با بیان اینکه سرقت پایان‌نامه و مقالات یک جرم است، گفت: بر اساس قانون برای کسی که سرقت علمی می‌کند، مجازات زندان بین شش ماه تا یک سال تعیین شده است.

به گزارش سرویس پژوهشی ایسنا، دکتر شاهین آخوندزاده افزود: سرقت علمی یک واژه وسیع و دارای دامنه ای زیاد است. حالت خفیف سرقت علمی، به استفاده از جملات مقالات دیگران در مقاله و پایان نامه خود، بدون ارجاع خواننده به منبع آن گفته می شود. دیتاسازی (آمارسازی) نیز نوعی از سرقت علمی شدید است. یعنی اینکه افراد بدون اینکه تحقیقی انجام داده باشند، برای آن نتیجه درست می کنند.

وی در ادامه قطعه قطعه کردن کار تحقیقاتی را یک کار زشت عنوان و بیان کرد: در این حالت، فرد مطالعه ای را انجام می دهد و به جای اینکه تمام مطالعه را در یک مقاله چاپ کند، آن را در مقاله های کوچک تنظیم می کند و آنها را به مجلات مختلف می دهد. چون همه این مقالات از یک مطالعه بزرگ استخراج شده اند، بخش های زیادی از این مقالات با هم همپوشانی دارند.

وی در برنامه «افق روشن» گروه سلامت اجتماعی رادیو سلامت همچنین تاکید کرد: متأسفانه سیاست های علمی ما به صورت کمی است و کیفیت را فدای کمیت می کند؛ مثلا در نظر گرفتن تعداد مقالات و کتاب های چاپ شده، روشی نادرست در رشد علمی افراد است.

آخوندزاده در ادامه با بیان این که در همه جای دنیا سرقت علمی وجود دارد؛ اما با راهکارهای قانونی و برخوردهای جدی که با این مسئله می شود، سعی می کنند آن را به حداقل برسانند، افزود: در حال حاضر، در بسیاری از مجله های علمی دنیا، وقتی فردی به عنوان محقق مقاله ای را به مجله ای می فرستد، نخستین کاری که مسئولان مجله انجام می دهند، این است که فایل مقاله را در نرم افزار قرار می دهند و نرم افزار این موضوع را بررسی می کند که چقدر جملات و محتوای مقاله با مقالات دیگر تشابه دارد. اگر میزان تشابه از استاندارد تعریف شده بیشتر باشد، مقاله به عنوان تقلب در نظر گرفته می شود و غیرقابل چاپ اعلام می شود. تقریباً با راهکارهای علمی که در دنیا، در کشف سرقت علمی بوجود آمده است، این کار تقریباً سخت شده است.

وی روند انجام پایان نامه های پزشکی را متفاوت از رشته های انسانی و دیگر علوم پایه عنوان و بیان کرد: برای انجام یک پایان نامه پزشکی، ابتدا فرد با کمک استاد راهنما یک موضوع را انتخاب می کند و بعد پروپوزال می نویسد. از پروپوزال نیز باید در شورای پژوهش دفاع شود. در رشته پزشکی، با توجه به اینکه انجام پایان نامه به صورت تجربی است، بنابراین دانشجو در ابتدا باید مجوزهای اخلاقی لازم را از کمیته اخلاق دانشگاه بگیرد. در کمیته اخلاق مشخص می شود که چه کسی، در چه زمانی و در چه مکانی قصد انجام یک پژوهش را دارد. کمیته اخلاق باید در حین انجام پژوهش بر روند تحقیق نظارت کند. بنابراین تقلب هایی که در رشته های علوم انسانی و دیگر علوم پایه، که بیشتر به صورت کتابخانه ایی انجام می شوند، در تحقیقات پزشکی تقریباً قابل انجام نیست. البته چیزی که کمتر می توان آن را کنترل کرد، مسأله دیتاسازی (آمارسازی) حتی در رشته های پزشکی است.

بیش از 55 هزار دانشجو دکتری در رشته های پزشکی و غیرپزشکی کشور

استاد گروه روانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران با بیان این که افزایش کمی بیش از حد آموزش عالی باعث شد تا مسئله سرقت علمی مقداری حاد و پررنگ شود، گفت: ما در ایران و در حال حاضر 55 هزار دانشجوی دکتری در رشته های پزشکی و غیرپزشکی داریم. بنابراین ما توانایی علمی مناسب و اساتید کافی و مجرب برای تربیت این 55 هزار دانشجو را نداریم. وقتی به یک استاد به جای 2 دانشجو، 10 دانشجوی دکتری معرفی می شود، نظارت کم می شود و احتمال خطا بالا می رود. نخستین فرد مسئول در ارتکاب سرقت علمی در انجام پایان نامه نیز استاد راهنما است که نظارت دقیقی ندارد. وظیفه استاد راهنما است که بر انجام پایان نامه نظارت داشته باشد و هر چیزی که از این پایان نامه منتشر شود، نویسنده مسئول آن استاد راهنما است.

مجازات بین 6 ماه تا یک سال زندان برای سرقت علمی

وی با بیان اینکه ما در کشور قوانین بسیاری داریم که اجرا نمی شوند گفت: ما قانونی از 40 سال پیش داریم و برای کسی که سرقت علمی می کند مجازات زندان بین 6 ماه تا یک سال تعیین کرده است. در سطح دنیا نیز کمیته ای به نام COPE وجود دارد که در حقیقت کمیته اخلاقی نشر در دنیا است. مجلات و دانشگاه ها عضو این کمیته می شوند و اگر هرگونه خطای علمی که اتفاق بیفتد را به این کمیته گزارش می کنند و کمیته آن را بررسی می کند.

قائم‌مقام معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت در پایان با بیان این که سرقت پایان نامه و مقالات یک جرم است و بعد عمومی نیز دارد، افزود: سرقت پژوهشی از طریق معاون پژوهشی دانشکده و دانشگاه و در مراحل بالاتر از طریق معاونت پژوهشی وزارت علوم نیز قابل پیگیری است. همچنین در رشته های پزشکی، اگر محققی در موضوع سرقت علمی شکایت داشته باشد، می تواند به کمیته اخلاق دانشگاه مراجعه کند و در صورت به سرانجام نرسیدن شکایتش می تواند در کمیته اخلاق کشوری وزارت بهداشت نیز طرح شکایت کند.

نقل از ایسنا

عطف به عتف - نگاهی به پژوهش و ISI در ایران

امید عمومی - نامه به ریاست جمهوری

مرز بین ایمان و تجربه  

نامه سرگشاده به حضرت آیت الله هاشمی رفسنجانی

آخرین مقالات