4 – گیاه چگونه از خود دفاع می کند؟

شخصی به خانه ای جدید نقل مکان کرد. در زیر زمین خانه یک آب گرم کن قرار داشت و آنجا را به محیط گرمی تبدیل کرده بود. قبل از سکونت در خانه جدید، یک سری تعمیرات جزئی از جمله چفت و بست درب ها و تعویض شیشه های شکسته انجام داد. هوا رو به سردی گذاشت و صاحب خانه بعضی از دریچه ها و پنجره هایی را که برای تهویه هوا در تابستان باز بود، محکم بست. وی چنین تعریف کرد:" در یک غروب پائیزی که سوز سرما آزار دهنده بود، وارد خانه شدم. گرمای ملایم محیط خانه لذت بخش بود. خانم و بچه ها سر حال و مشغول انجام امور عادی بودند. صدای بلند گربه ای کمی غیر عادی به نظر می رسید. وارد اتاق خواب مشرف به حیاط شدم و روی تخت دراز کشیدم. داد و فریاد گربه هر لحظه بیشتر می شد. چشمهایم را بستم تا دقایقی بخوابم. اما صدای آزار دهنده گربه که حالت ناله نیز از آن احساس می شد، مانع خواب شد. گربه دائماً از روی دیوار و حیاط و بالکن در حرکت بود.

دقایقی بدین منوال گذشت. گربه آرام نبود و دیگر نمی توانستم صدای آزار دهنده اش را تحمل کنم. به بالکن رفتم و به گربه خیره شدم. گربه نیز به من خیره شد و همچنان سر و صدا می کرد. به طرف گربه که روی دیوار بود، هجوم بردم. گربه کنار کشید و به بام خانه ی همسایه فرار کرد. آسوده شدم و به اتاق برگشتم. گربه هم برگشت و در مقابل شیشه اتاق ایستاد و خیره به من نگاه کرد و بطور غیر عادی داد و فریاد می کرد. دیگر خسته شده بودم و نسبت به سر و صدای گربه بی تفاوت شدم و چشمهایم را بستم.

 بین خواب و بیداری بودم که با صدای برخورد چیزی با شیشه اتاقم، همراه با صدای خشم آلود گربه از جا پریدم. نگاهم را بطرف گربه چرخاندم، همزمان گربه خود را به شیشه زد و چنان رفتار می کرد که گویی می خواهد از شیشه بگذرد و وارد اتاق شود. احساس خشم همراه با ترس تمام وجود را فراگرفت. در یک لحظه خشم بر ترس غلبه کرد و با خود گفتم"کاش تفنگی داشتم." اما تفنگ نداشتم، ولی در زیر زمین تعدادی میله آهنی و چوبی داشتم. از اتاق بطرف بالکن که گربه در آنجا موضع گرفته بود، رفتم. اینبار گربه فرار نکرد، خیره به من نگاه می کرد. حس کردم می خواهد حمله کند. اگر بطرف صورتم حمله می کرد، چه می توانستم بکنم؟ در اینجا بود که به مخترع تفنگ که نمی دانم چه کسی بوده است، درود فرستادم. همانطور که نگاهم روی گربه بود، با احتیاط بطرف حیاط رفتم تا از زیر زمین یک میله آهنی بردارم و به گربه حمله کنم. گربه فاصله اش را از من کم و کمتر می کرد و نگاه خشم آلود و صدای نعره اش مرا می ترساند. درب زیر زمین را باز کردم که وارد شوم، اما گربه زودتر از من وارد شد.

احساس کردم که از من نمی ترسد و این بیشتر آزارم می داد. گربه بطرف آب گرم کن و من بسویی رفتم که میله آهنی را بردارم. صدای گربه قطع شد. میله آهنی را برداشتم و دنبال گربه می گشتم. نه صدایی از گربه شنیده می شد و نه دیده می شد.

بهر طرف که نگاه می کردم، گربه را نمی دیدم. کارتن کنار آب گرم کن را کنار زدم، نگاهم با نگاه گربه تلاقی کرد. میله آهنی را بالا بردم که به سرش بکوبم. نگاه ملتمسانه ای داشت، اما فرار نگرد. ناگهان صدای ضعیفی به گوشم رسید، صدایی که تمام وجودم را به لرزه در آورد. لرزش بدنم از روی ترس نبود، از احساس بدی بود که نسبت به نادانی و رفتار نامناسب خود با گربه پیدا کرده بودم. بهت زده شده بودم. خشکم زده بود و دستم که میله را نگاه داشته بود، بی حرکت مانده بود. منظره ی عجیبی در مقابل چشمانم بود. دو بچه گربه، پستان مادر را می مکیدند و گربه آرام بود و به من نگاه می کرد. بیش از ده ها کتاب مفاهیم عمیق در این منظره وجود داشت.

دستم را پائین آوردم و میله را رها کردم. از برخورد میله با زمین صدایی بلند شد، صدایی که برای گربه و بچه گربه ها معنایی متفاوت داشت و عکس العمل متفاوتی نیز نشان دادند. بچه گربه ها پستان مادر را رها کرده و نگاه خود را بطرف میله انداختند و پا به فرار گذاشتند. اما گربه راحت تر دراز کشید و با صدای مئویی که در آورد، بچه هایش را از فرار بر حذر داشت. بچه گربه ها بطرف مادر بر گشتند. لحظاتی نمی دانستم چه باید بکنم. اما احساس زیبایی داشتم. با خود می اندیشدم که کاش شاعری توانا بودم و زیباترین شعر را می سرودم. کاش آهنگ سازی ماهر بودم و بهترین سمفونی را می ساختم. کاش نقاش بزرگی بوم و ارزشمندترین تصویر را می کشیدم.

اما همه ی این افکار بیهوده بود، چون شاعر، آهنگ ساز و نقاش نبودم. در یک آن فکری به ذهنم خطور کرد که از هر شعر، آهنگ و نقشی زیباتر و ارزنده تر بود. با خود اندیشیدم که :" کاش به انسان بودن خود باور و اعتماد داشتم و قبل از آنکه بخواهم اقدامی بر علیه گربه انجام دهم، می اندیشیدم که دلیل این رفتار گربه چیست و من چه باید بکنم که انسان بودن خود را زیر سئوال نبرم".

6 – کودکی که یتیم شد

دوست خوبی داشتم که مدتی از وی بی خبر بودم. سرزده به دفتر کارم آمد. روی مبل لم داد و آب خوردن خواست. چهره ای خسته داشت. آب را نوشید و لیوان آن را که روی میز گذاشت و گفت:"خسته ام". به چشمانش نگاه کردم و لبخند معنی داری زدم. گفت:" تعجب نکن، در این دو ساله که از مرگ فرشاد می گذرد، خیلی چیزها یاد گرفته ام و احساس نگرانی و خستگی می کنم". فرشاد شوهر خواهرش بود که در یک تصادف رانندگی کشته شد و هنگام مرگ سی و هشت سال داشت. از آن زمان قسمتی از بار عاطفی خواهر و دو فرزند وی به دوش دوستم افتاده بود.

گفتم:" خیلی کم از تو در باره ی خستگی ات شنیده ام، چطور شده که می نالی؟" گفت: "خانواده ی خواهرم مشکل مالی ندارد، از زمانی که فرشاد فوت کرده، همه ی اعضای فامیل در رفتار و گفتار با آنها مراقبند که مبادا فرزندان خواهرم احساس یتمی و کمبود کنند". گفتم:" می دانم، از تو و فامیلت هم غیر از این انتظار نمی رفت، حالا چه شده که می نالی؟"

خود را روی مبل جمع و جور کرد و گفت:" وقتی فرشاد فوت کرد، رفتم کتابی در مورد خاطرات افرادی که یتیم بزرگ شده اند، بخرم. هرچه گشتم چیزی نیافتم. با چند مشاور خانواده صحبت کردم و راهنمایی گرفتم و از دوستانی که می دانستم یتیم بزرگ شده اند، خواستم خاطرات خود را بگویند تا بدانم از چه چیزی رنج برده اند. تقریباً دانش خوبی در زمینه رفتار با کودکان یتیم فراگرفتم و با همه ی اعضای فامیل به اشتراک گذاشتم. همه سعی می کردند از این دانش گرانبها بهره ببرند و کاری نکنند که فرزندان خواهرم احساس کمبود کنند:" گفتم:" تقریباً اینها را هم می دانم، حالا بگو مشکل کجاست؟"

گفت:" دیروز فهمیدم که تمام کوشش و دانش و رعایت ما در برخورد با کودکان یتیم کافی نیست". نگرانی خود را نتوانستم مخفی کنم، گفتم:" اصل موضوع را بگو". گفت:" دیشب سر راه به خانه خواهرم رفتم. احساس کردم گریسته است. علت را جویا شدم. نخست امتناع می کرد و سرانجام با اسرار من تعریف کرد که امروز با اتومبیل خودش بچه ها را به پارک برده بود. ساندویچ و بستنی و هر چه که می خواستند، برای آنها خریده بود. به بچه ها خیلی خوش گذشته بود. در پارک بچه ها با کودکان هم سن و سال خود بازی می کردند و صدای شادی و قهقه آنها مرا به وجد آورده بود. بچه ها سرگرم بازی و شیطنت بچه گانه خود بودند که ناگهان دختر بچه ای 5 یا 6 ساله پیش آمد و خطاب به یکی از بچه ها گفت:"محسن بابا صدات میکنه" بچه ای که محسن خطاب شده بود، خدا حاظی کرد و رفت. طوری که خواهرم تعریف می کرد جمله"بابا صدات می کنه" بچه هایم را به فکر برد و از آن لحظه به بعد حوصله بازی کردن نداشتند و غمگین بودند و من احساس کمبود را بخوبی در وجودشان حس کردم و بر این کمبود اشک ریختم".

سخن که به اینجا رسید گفتم:"در زندگی همه چیز برای همه مهیا نیست و هرکسی کمبودی دارد. شرایطی که توصیف کردی، پارک، ساندویچ و اینکه با اتومبیل شخصی هم به پارک رفته بودند، برای هر کودکی حالت آرمانی دارد و تنها اینکه با شنیدن کلمه بابا بچه ها غمگین شده اند چیز زیاد ناراحت کننده ای نیست، کودکان یتیمی را در نظر بگیر که مشکلات مالی خانواده و ..." حرف مرا قطع کرد و این شعر سعدی را خواند:

اینکه کودکی یتیم می شود، چیز تازه ای نیست، اما مهم این است یتیمانی که علاه بر کمبودهای ناشی از فقدان پدر، مادر یا هر دو رنج می برند، مشکلات مالی و تحقیر و هزاران مشکل دیگر چه می شود؟" قطرات اشک درون چشمانش حلقه زد و ادامه داد:"جنگها، کشت و کشتارها و هزاران رفتار خشونت بار انسان بر علیه خودش و مهمتر از همه کشتار حیرت انگیز غیر نظامیان که از قرن بیستم به این طرف سیر نجومی دارد، چگونه قابل توجیه است؟ فامیل ما بیش از سی نفر است و با صفا و صمیمیت با هم زندگی می کنیم. از نظر مالی هم امکانات خوبی داریم و تا به حال حتی یک مورد اختلاف مالی و برخورد شدید با یکدیگر نداشته ایم، با وجود این نمی توانیم کمبود یتیمی دو کودک را بطور کامل پوشش دهیم. وای به آنانکه...."

مهمترین مسئله ای که در برنامه دولتهای امروزی قابل مشاهده است، این است که برنامه ی ارائه شده از طرف هر دولتی، گذشته از توجه به امکانات داخلی، تحت تاثیر برنامه های سایر دولتها تدوین و اجرا می شود. سمت گیری برنامه ی یک دولت به بخشی خاص مثلاً کشاورزی یا نظامی موجب می شود سایر دولتها متناسب با آن برنامه ریزی کنند. افزایش یا کاهش بودجه نظامی یک کشور، دیدگاه بودجه نویسی دولتهای همسایه را – به ویژه اگر رابطه ی خصمانه داشته باشند – تغییر می دهد. بنابراین قاعده ی کلی برنامه ریزی دولتها تحت تأثیر یک سری قوانین نانوشته ی جهانی است که مشخص کننده محدودیت های تحمیلی به دولتها است و همین محدودیت ها مسیر حرکت جامعه را تعیین و سرنوشت شهروندان را رقم می زند.

دولتها مانند نوازندگانی هستند که از پیش مشق آهنگی که باید بنوازند، نوشته شده است. مهارت دولتها در نحوه ی نواختن و سازی که انتخاب می کنند بی تأثیر نیست، اما در انتخاب و تغییر مشق آهنگ، اختیار چندانی ندارند.   

اما امپراطوری ها نیز با دو مشکل اساسی مواجه می شدند که سرانجام به فروپاشی آنها می انجامید. یکی مشکل درونی که ناشی از نارضایتی اقشاری از جوامع بود و دیگری بیرونی که در برخورد با سایر جوامع که ناتوانی آن را برای تسلط بر کل جهان نشان می داد. این مشکلات موجب فرسایش و در نهایت فروپاشی امپراطوری ها می شد. همین برخوردها و جدال بین اقشار جامعه و یا بین حکومتها، عامل پویایی نظام سیاسی حاکم بر جهان است تا به سوی نظم جهانی حرکت کند و برنامه های خود را دائماً تغییر دهد تا به برنامه پنهان جهانی نزدیکتر شود.

بخش قابل توجهی از تلاش اندیشمندان، اقتصاد دانان، حقوقدانان و فلاسفه در جهت کشف قوائد و قوانین حاکم بر روند سیر تکامل تاریخ بوده است تا به این نکته اساسی پی ببرند که نتیجه همه تلاشها و درگیری ها سرانجام به چه می انجامد و انسان چه جامعه ای را بنیاد خواهد نهاد که فارغ از جنگ و ستیز باشد و بدون ظلم و اختلافات شدید طبقاتی، انسان احساس بهروزی و آرامش کند. در این زمینه برخی مکاتب غیر مذهبی و گاهاً ضد مذهبی نیز شکل گرفته است و طرفداران این مکاتب تلاش زیادی کردند تا مکتب خود را در عمل پیاده سازی و اجرا کنند.

مستقل از عملکرد مکاتب مختلف و نقاط قوت و ضعف آنها از نظر تئوری و عملی، این تلاشهای نظری و عملی و جنبش های آزادی خواهانه و انقلابات اجتماعی، سیاسی و صنعتی نشان می دهد که جامعه بشری – حداقل اکثریت مردم – بدنبال تدوین و اجرای برنامه ای هستند که در صورت اجرا، انسان احساس بهروزی و آرامش و امنیت کند. و این برنامه، همان برنامه ی پنهان جهانی است که در بالا مطرح شد.

بخش سه - ویژگی های برنامه ی پنهان جهانی   

ما بطور دلخواه می توانیم هر تصوری در مورد انسان، رابطه ی انسان با محیط یا حکومت و رابطه ی حکومت با مردم یا روابط بین حکومتها در سطح جهان داشته باشیم. همچنین با چنین تصوری می توانیم هر برنامه ای را عملی تصور کرده و تلاش کنیم برنامه خود را به اجرا در آوریم. اما جهان مستقل از تصورات ما طبق برنامه ای خاص که در ذات آن تعبیه شده است، روابط بین اجزای خود را قانونمند حفظ می کند. هر عنصر خاصی در برنامه ی پنهان جهانی، نقش خود را طبق قوانین خاصی ایفا می کند و متناسب با کنش سایر عناصر، واکنش نشان می دهد. در بخش یک تحت عنوان کنشها، نشان داده شد که:

1 – زمین مستقل از انسان:

پدیده های طبیعی مستقل از انسان و ذهنیت وی، مبتنی بر یک سری قوانین طبیعی روی می دهند. طبیعت نیازمند انسان نیست و مستقل از موجودیت انسان می تواند ادامه داشته باشد. انسان نیازمند طبیعت است و بدون طبیعت وجود نخواهد داشت. بنابراین شناخت قوانین طبیعی و رعایت آنها، لازمه ی تداوم حیات آدمی است. عدم رعایت قوانین طبیعی، موجودیت انسان را با خطر جدی رو به رو می کند.

زمین به عنوان تنها زیستگاه انسان، همانند انسان پدیده ای منحصر بفرد یا حداقل نادر در کل کائنات است. پاسداشت حرمت زمین، یعنی اجتناب از اعمالی که موجب تخریب آن می شود، احترام به حق حیات انسان محسوب می شود و امری لازم است. هر برنامه ای که حرمت زمین را نادیده بگیرد، با برنامه ی پنهان جهانی در تعارض است و محکوم به شکست می باشد.

2 – نگاهداری و توزیع صحیح آب:

ارزش و اهمیت آب در زندگی انسان از آغاز حیات انسان شناخته شده بود حتی در بسیاری از اعتقادات مذهبی به آب به عنوان یک عنصر مقدس می نگریستند. بهمین دلیل آلوده سازی آب امری مضموم و گناه محسوب می شد. در هر منطقه ای که دست رسی به آب آشامیدنی مشکلتر بود، آب در آنجا ارزش و اهمیت بیشتری داشت. اما امروزه به دلیل رشد فناوری دست رسی به آب آشامیدنی در بسیاری از مناطق زمین آسان شده و توجه به اهمیت حفظ منابع آبی کاهش یافته است. از طرف دیگر آلوده کردن آب مشکل دیگری است که باید بطور جدی مورد توجه قرار گیرد. هر برنامه ای که به نگاهداری از منابع آبی و توزیع درست آب کم توجه باشد، با برنامه ی پنهان جهانی ناسازگار است و راه به جایی نخواهد برد.

3 – هوا، مؤلفه ای جدید در برنامه ریزی

تا قرون اخیر انسان حتی نمی دانست هوا در واقع چیست و تا دهه های اخیر در برنامه ریزی جایگاهی نداشت و هیچ هزینه ای بر بودجه دولتها تحمیل نمی کرد. اما در چند دهه ی گذشته بر اثر مشکلات و بیماری های ناشی از آلودگی هوا، امروزه بخش مهمی از اخبار و اختارهای پزشکی به آلودگی هوا اختصاص یافته است. این امر نشان می دهد که برنامه ی پنهان جهانی مستقل از اندیشه ها و تصورات و تلاش های ما وجود دارد و هرگاه میزان یکی از مؤلفه های آن از حد خاصی عبور کند، نارسایی برنامه ها نمایان می شود یا لزوم توجه به آن مؤلفه در برنامه ریزی ها خودنمایی می کند.

4 – اعتراض و دفاع حق طبیعی موجودات

برنامه ی پنهان جهانی بگونه ای اجرا می شود که هرگاه مؤلفه یا جزئی از آن مورد تهدید قرار گیرد و نظم جهانی را مختل کند، در مقام دفاع،  واکنش نشان می دهد. چنین دفاعی حق طبیعی همه ی موجودات است. در گیاهان دفاع از طریق تولید سم انجام می شود. در حیوانات نیز هر حیوانی متناسب با توانش، از حیات خود دفاع می کند. یکی می گریزد و دیگری با چنگ و دندان به مقابله با عامل تهدید کننده می پردازد.

اما در مورد انسان روش یگانه ای برای دفاع وجود ندارد. علاوه بر آن انسان موجودی متفکر، تولید کننده و مبتکر است. افکار انسان در مقام دفاع می تواند سازنده یا مخرب باشد. افکار سازنده به گونه ای می اندیشد که جهت حرکت جامعه را به سوی تبعیت از برنامه ی پنهان جهانی سوق دهد. اندیشمندانی که برنامه ها را به نقد می کشند، یا به توانایی های ذاتی و بالقوه ی اعضای جامعه توجه می کنند و عوامل تهدید کننده را معرفی و راهکارهای برطرف کردن آنها را نشان می دهند، از سازندگان جامعه محسوب می شوند. ابتکارات و تولیدات سازندگان جامعه موجب پیشرفت تمدن و بهروزی بشریت است. اما متإسفانه این گروه معمولاً مورد بی مهری قرار می گیرند و با مخاطرات بسیاری رو به رو می شوند. با وجود این پایداری و انسجام جامعه مرهون تلاش اینان است.

5 – کاربری زمین و حق مسکن

از طرف دیگر رشد جمعیت شهرها و لزوم توجه به منابع طبیعی، کاربری زمین پدیده ای جدید و ناشی از پیشرفت تمدن جهانی است. امکانات ناشی از پیشرفت تمدن نیز به یک میزان مورد استفاده ی همه ی افراد جامعه قرار نمی گیرد. وابستگی به قدرت های سیاسی و تأثیر انکار ناپذیر نفوذ تراست های اقتصادی در روند توزیع قدرت سیاسی و تفویض امتیازات اقتصادی به مافیای اقتصادی و تراست ها مانع از برخورداری یکسان همه ی اعضای جامعه از امکانات ناشی از پیشرفت تمدن می شود.

این امر موجب شکاف شدید طبقاتی می شود و در نتیجه عده ای به ثروت های نجومی می رسند و برخی دیگر حتی از ابتدایی ترین امکانات برای رفع نیاز اولیه خود، از جمله مسکن محروم می شوند. عده ای در کاخ های افسانه ای زندگی می کنند و برخی دیگر نه تنها امکان ساختن کوخی را ندارند و حتی اگر امکانات ناچیزی هم داشته باشند، به دلیل وجود قوانین و آئین نامه های کاربری زمین اجازه ساختن کوخ را هم ندارند.

داستان گربه عصیان زده(بخش یک) را بیاد آورید. مالکیت یا اجازه ی استفاده از خانه ای تغییر کرد و ساکن جدید خانه برای آسایش بیشتر خود و اعضای خانواده اش، یکسری اقدامات انجام داد. در نتیجه مادری از دیدن، مراقبت و تغذیه فرزندانش محروم شد. هر روز در سطح جهان تغییرات سیاسی انجام می شود و قدرت سیاسی از گروهی به گروه دیگر منتقل می شود. گروه جدید با برنامه های جدیدی به قدرت می رسد و تغییراتی را انجام می دهد و حتی نسبت به بخشی از جامعه یا خارج موضع تهاجمی می گیرد و عده ی زیادی بی خانمان می شوند. یا قراردادهای منطقه ای و جهانی جدیدی منعقد می گردد و توزیع امکانات را دگرگون می سازد و عده ای از برخورداری از ابتدایی ترین امکانات مانند مسکن محروم می شوند.

در حالیکه از نظر برنامه پنهان جهانی، مسکن حق اولیه هر انسانی که مستقل از موقعیت سیاسی، اقتصادی، مذهبی و اجتماعی باید از آن برخوردار باشد. هر برنامه ای که حتی یک نفر را در سطح جهان از چنین حقی محروم کند، با برنامه پنهان جهانی هماهنگ نیست و از پیش محکوم به شکست است.

 6 - و اما انسان...

شاید برداشتی که در این قمست آمده ناشی از خودخواهی متأثر از نگرشی نادرست در مورد انسان باشد که برای آدمی جایگاهی ویژه در نظام آفرینش و عرصه ی هستی قائل است. شاید هم مبتنی بر یکسری قوانین نهادینه شده در نهاد طبیعت باشد. نمی دانم. اما هرچه هست این نوشته ی یک انسان است و شاید اگر گربه ای یا جاندار دیگری در توصیف نوع خود رقم می زد -اگر می توانست بنویسد – خود را ممتاز می دانست و بهتر از من احساسات نوع خود را ترسیم می کرد. این را هم نمی دانم.

اما می دانم که نظم جهانی موجود زیبنده ی تلاش اندیشمندان در طول تاریخ نیست و این نظم جهانی شعور، احساسات و عواطف همه ی انسانها را به چالش می کشد و حرمت انسانی را پاس نمی دارد. تمامی مشخصه ها و دست آوردهای تمدن امروزی نتیجه ی تلاش دانشمندان، مخترعان، شعرا، نویسندگان، هنرمندان و فلاسفه ای است که اکثراً با درد و رنج زیستند و بی مهری ها را تحمل کردند و ساختند و نتیجه همین شد که می بینیم. شاید اگر حیوانی به چنین جایگاهی از نظر تمدن می رسید نیز همین گونه نوع خود را ممتاز می دانست.

اما انسان، این یگانه آفریده ی اندیشمند و سازنده، هنرمند و آرمان گرا، دل در گرو بهشتی دارد که با هیچ جای زمین همسان نیست. عشق به حکومتی می ورزد که در آن اثری از تبعیض و تحقیر نباشد. تبعیض عامل تحقیر است و تحقیر نیز به نوبه ی خود عامل پیدایش و رشد باندهای تبهکاری، اعتیاد، فحشا و قتل و جنایت و ده ها ناهنجاری دیگر که مخل آسایش و آرامش بشتریت می باشد. در جو اجتماعی آلوده به تبعیض، رئوفت انسانی می سوزد، هوس به جای عشق می نشیند، بیداد جایگزین داد می شود، تنفر جای محبت را می گیرد، طمع جایگزین قناعت می شود، جاه طلبی بر ارزش سالاری چیره می شود، چاپلوسی جای تکریم را می گیرد، ثروت اندوزی، نیک بختی همگان را به باد فنا می دهد و هزاران درد بی درمان دیگر آشکار می شود و سرانجام یتیمان نه تنها از دست نوازش بی نصیب می شوند، بلکه دارائیشان چپاول می شود و خودشان گرفتار گرگ صفتان می گردند. لذا هر برنامه ی تبعیض آلودی، با برنامه پنهان جهانی در تضاد و تعارض اصولی قرار دارد.

 بخش چهار – آسیب شناسی نگرش سنتی به قدرت

تمام تجزیه و تحلیل های سیاسی مربوط به روابط بین المللی، بر مبنای قدرت مداری صورت می گیرد. البته این نگرش در دهه های اخیر با ظرافت خاصی تشریح می شود و با تبلیغات گسترده تلاش می شود زیر بنای حقوقی، چاشنی آن شود و در جهت حمایت از حقوق مردم مطرح شود. هرچند این روش کهنه شده و تقریباً همه با این شیوه ی زورگویی آشنا هستند، اما حفظ ظاهر از ملزومات ریاکاری است و علاوه بر آن عده ای را نیز فریب می دهد. این بهانه مانند پاسخ دزدی است که هنگام سرقت در خانه ای دستگیر شد. قاضی از دزد پرسید:" چرا وارد این خانه شدی" و دزد پاسخ داد:" در حال عبور از کنار خانه عبودم که ناگهان صدایی شنیدم که طلب کمک می کرد، برای کمک به صاحب صدا از دیوار بالا رفتم و وارد خانه شدم". هرچه ساکنین خانه می گفتند چنین چیزی نبوده، دزد زیر بار نمی رفت. متجاوزین حرف خود را می زنند و مردم باور خود را دارند.

  این تغییر رویه در توجیه اینکه "حق با قدرت برابر است" ناشی از تغییر بینش مفسران و قدرتمداران نیست، بلکه تحت تاثیر سرعت انتقال اطلاعات و رشد فرهنگی جهانیان است. با وجود این نمی توان در روابط بین المللی فرمول دیرینه ی " حق با قدرت برابر است" را رها شده فرض کرد.

این نگرش تنها در روابط بین المللی بکار نمی رود، بلکه در روابط داخلی و در رابطه ی بین مردم و حکومتها نیز بکار می رود. اگر تغییراتی در رابطه با برخورد حکومتها با مردم ایجاد شده است، آن نیز متأثر از بینش و هویت جدید شهروندان است. هر حکومتی که تأمین کننده ی منافع قدرتهای جهانی باشد، رفتارش با مردم خود چندان مورد سئوال و کنکاش قرار نمی گیرد.

یک مقایسه در مورد آسایش و آرامش شهروندان در قرون متمادی و دوام و تغییر حکومتها و مقایسه آن با قرن بیستم، با همه ی پیشرفتهایی که تمدن جهانی داشته است، نشان می دهد که میزان امنیت و آسایش بشر، رو به بهبود نبوده است. می توان ادعا کرد صدمات وارد به شهروندان عادی در جنگها، در قرن بیستم بیش از یک هزاره بوده است. اگر آرامش و امنیتی هم وجود داشته، ناشی از تغییر نگاه قدرتمندان در استفاده از تسلیحات نظامی نبوده است، بلکه ناشی از پیشرفت تمدن می باشد که انسان امروزی توانمندتر از گذشته شده است.

صدمات وارد به مردم عادی، موجب بروز بسیاری از ناهنجاری و مشکلات موجود در جوامع مختلف شده است.

بررسی روند تولید تسلیحات، اعم از تسلیحات متعارف و تسلیحات کشتار جمعی، نشان می دهد که زرادخانه های جهان انباشته از انبوه تسلیحاتی است که انسان را تهدید می کند. علاوه بر آن سالانه صدها میلیارد دلار و احتمالاً هزاران میلیارد دلار هزینه افزایش تسلیحات و ارتقاء کیفیت آنها می شود. با چنین روندی در تولید تسلحات چگونه می توان احساس امنیت کرد و به آینده خوش بین بود؟

جامعه بدون دولتی مقتدر که بر اساس قانون روابط بین اعضا را تنظیم و اداره کند، نمی تواند پایدار باشد. وجود دولت در رأس جامعه یک ضرورت انکارناپذیر است. آنچه که در طول تاریخ به ویژه قرون اخیر در مورد دولت و شکل حکومت بیان شده، در نفی لزوم حکومت نبوده و نیست. تنها چیزی که مورد بحث قرار گرفته رابطه ی حکومت با مردم و میزان اختیارات آن و نحوه ی اعمال قانون و تساوی حقوق و تفکیک قوا است که امروزه در سطح قانون به رسمیت شناخته شده و دولتمردان مدعی رعایت آن هستند.

تساوی حقوقی شهروندان، آنچنانکه در قانون پیشبینی شده، بهیچ وجه به معنی آن نیست که شهروندان از حقوق مساوی برخوردارند و حداقل، حقوق ابتدایی و طبیعی آنان ایفاد می گردد.

در جوامع امروزی، حکومت و صاحبان قدرت نمی توانند بطور مستقیم به حقوق افراد تجاوز کنند، اما شرایطی وجود دارد که حقوق قشر عظیمی از شهروندان پایمال می شود یا خود افراد از روی اجبار حقوق خود را نادیده گرفته و یا به دیگران واگذار می کنند. به عنوان مثال به وجود فحشا باید توجه کرد. در برخی از جوامع، رابطه ی جنسی بین زن و مرد، در صورت رضایت هر دو طرف مجاز و قانونی است. اما در برخی جوامع دیگر، رابطه ی جنسی خارج از ازدواج یا ثبت قانونی جرم محسوب شده و با مجازات همراه است. اما در هر دو نوع جوامع مذکور، رابطه جنسی یک شرط لازم دارد و آن رضایت طرفین است. در برخی از جوامع رعایت شرط رضایت را کافی می دانند (آزادی جنسی) و در برخی از جوامع آن را لازم می دانند، اما کافی نمی دانند.

حال خانمی را در نظر بگیرید که قبل از ازدواج، بلندای غرورش، آسمان را می سائید و نازش، دل جوانان رعنا را می آزرد. در یک ازدواج ناموفق، از شوهر جدا شد یا شوهر فوت کرد.(دلیل جدایی یا مرگ شوهر در اینجا مطرح نیست). اتاقی استیجاری تهیه کرد و با فرزندانش زندگی می کرد. با مشقت کاری پیدا کرد و با درآمد اندکش به سختی گذران می کرد. برنامه ریزیهای سیاسی و اقتصادی چنان هزینه ی زندگی به ویژه هزینه ی مسکن را بالا برد که وی در اسارت مشکلات اقتصادی و روابط پیچیده ی اجتماعی در دام نکبت بار فحشا سقوط کرد تا ابتدایی ترین حوائج خود و فرزندانش را تأمین کند.

این خانم برای جذب مشتری در خیابانها پرسه می زند، ترس از پلیس و نگرانی دیده شدن آشنایان را دارد. با وجود این برای کسب مقداری پول به هم آغوشی با هرکسی تن می دهد. همخوابگی وی با مشتری با رضایت است و اگر از این خانم سئوال شود خواهد گفت که خودم راضی بودم. اما این چگونه رضایتی است که هیچ لذتی برایش ندارد و در عین حال با ترس و اضطراب و احتمالاً ناسزا و کتک همراه است؟ در اینجا قانون حرفی برای گفتن ندارد، اما برتراند راسل در کتاب جهان بینی علمی گفته ی بسیار عمیقی دارد. راسل به نقل مفهوم چنین می گوید:"برای برقراری یک رابطه ی نامشروع جنسی، زن و مرد را به محاکمه می کشند، اما اگر مدیران سیاسی و اقتصادی جامعه با برنامه ریزی های نادرست موجب سقوط هزاران زن در دامان فحشا شوند، هیچ محاکمه و مجازاتی در کار نیست".

در بهترین حالت فرض کنیم همه ی شهروندان در مقابل قانون یکسان هستند و قاضی با دانش کافی از استقلال رأی برخوردار است. وقتی که زنی برای رفع ابتدایی ترین نیازهایش به تن فروشی راضی می شود، یا جوانی برومند کلیه اش، یکی از اعضای پیکرش را می فروشد یا جوانی بر اثر بیکاری و نداری حاضر به سرقت و پخش مواد مخدر می شود و به هر کاری تن می دهد تا ابتدایی ترین حوائجش بر طرف شود، وجدان فروشی و شهادت دروغ برای کسب مقدار کمی پول، دور از انتظار نیست تا مجرمی آزاد و بیگناهی مجازات شود. حال با تضمین اینکه مجازاتی در کار نخواهد بود، کم نیستند کسانی که حاضر شوند در مقابل دریافت وجهی ماچیز دست به آدم کشی بزنند، به ویژه اگر مورد تشویق هم قرار بگیرند. 

بخش شش - زیبایی شناسی قدرت

می گویند زیبایی پدیده ای نسبی است و از دید افراد مختلف یکسان نیست. از دید برخی ساکنین مناطق سرد سیر، کویر همانقدر زیباست که یک گلستان برای کویر نشینان. بهمین دلیل در سالهای اخیر کویرنوردی در صنعت توریسم مورد توجه قرار گرفته است. اگر از این زاویه بخواهیم زیبایی را تجسم کنیم، چهره ی گریان زنی که با جنازه ی فرزندش که بر اثر گلوله ی سارقی مسلح کشته شده، همانقدر زیباست که چهره ی مادری که در جشن ازدواج فرزندش اشک شوق می ریزد. زیبایی کویر را باید از کویرنوردی پرسید که راه گم کرده و از تشنگی رو به فوت است.

قدرت را نیز بهر شکلی که اعمال شود می توان زیبا دید. از یک زاویه، تصویر بیمارستانی که بر اثر انفجار بمب در جنگ طعمه ی حریق شده، زیباست، اما صحنه ی نجات کودکی مجروح از زیر آوار خانه ای زلزله زده زشت است. نباید فراموش کرد که زشت و زیبا نیز پایگاه حقوقی دارد. شاید بتوان هر چیزی را زیبا یا زشت دید، اما نمی توان هر چه را که زیبا یا زشت دید، بیان کرد. پسری حق دارد دختری را زشت ببیند، اما اگر او را زشت بخواند، از نظر حقوقی مرتکب خلاف شده و در صورت پیگیری دختر، به دادگاهش می برند. شاید کسی تصویر بیمارستان یاد شده را زیبا ببیند، اما کدام قانون یا انسان شرافتمندی به وی اجازه می دهد آن را زیبا بخواند؟ 

در نگاه ساده و سطحی، فتح کشورها و کشتار بی رویه مردم مغلوب و چپاول اموال تحت عنوان غنیمت جنگی، حق محسوب می شود و افتخار آفرین است. چون قدرت برتری وجود ندارد تا مهاجمان را مجازات کند. ولی چون قدرت برتری برای مجازات راهزنان هست، راهزنی جرم است و راهزنان منفورند. اما نگرشی عمیق به روند تاریخ نشان می دهد که تهاجم و کشور گشایی و کشتار مردم و چپاول اموال نیز جرم است و مجرمان مجازات خواهند شد. این گونه است که: "پدران می کشتند، فرزندان قدرت نمایی می کردند و نوادگان قتل عام می شدند". اما امروزه با پیشرفت علمی و رشد فناروی و بالا رفتن سرعت انتقال اطلاعات و مهمتر از همه بالارفتن سطح فرهنگی مردم رابطه ی بالا نیز تغییر کرده و به صورت:" دیروز کشتند، امروز فراری اند و فردا مجازات خواهند شد"، در آمده است. گواه این ادعا، رویدادهای سیاسی و نظامی و سرنوشت حاکمان در قرن بیستم است.  

آنچه در بالا اشاره شد، ترسیم زشتی های قدرت بود. در حالیکه انسان امروزی از نظر سطح دانش و فناوری و ارتباط بین مردم در موقعیت ممتازی نسبت به گذشته قرار دارد که می تواند چهره ی زیبای قدرت را به نمایش بگذارد. زیبایی قدرت زمانی آشکار خواهد که رقابت بین ملتها جایگزین تسلط طلبی دولتها گردد.

فناوری اطلاعات بهترین امکانات برای ترسیم زشتی های نگرش سنتی به قدرت را فراهم آورده و می توان به کمک آن زشتی های قدرت را آشکار کرد و در دید دیگران گذاشت.  در عین حال و همزمان می توان جهت حرکت جوامع را به سوی رقابت بین ملتها تغییر داد. زیبایی قدرت زمانی آشکار خواهد شد که تلاش و امکانات موجود برای رفع منطقی مشکلات اساسی که بشریت را تهدید می کند بکار رود.

مشکلات اساسی بشریت بطور تقریبی و فهرست وار در بخشهای قبلی بیان شد. حال روش مقابله با این مشکلات را می توان به صورت زیر مورد توجه قرار داد:

1 – زمین نباید تخریب شود

این سه رویداد بزرگ تأثیر شگرفی بر دانش آینده نگری داشته است و آینده نگران توانستند سیمای متفاوت زندگی آینده بشریت را ترسیم کنند. هرچند ممکن است برخی از پیشبینی های آینده نگران،  دست نیافتنی به نظر برسد، اما اگر حتی کمترین بخش این پیشبینی ها درست باشد، آینده نه آن چیزی خواهد بود که امروز می بینیم. یکی از پیشبینی های مهم آینده نگران، بازیافت زباله ها با استفاده از میکروماشین هاست. با توجه به محدود بودن منابع طبیعی و معادن قابل بهره برداری، استفاده بی رویه از منابع طبیعی و استخراج معادن، همراه با ریزش وسائل مستهلک شده و زباله های آنها بر سطح زمین، ضمن آنکه آسیبهای جبران ناپذیری بر سطح قابل سکونت و کشاورزی زمین وارد می کند، منابع و معادن طبیعی را نابود می کند.

بنابراین تنها راه جلوگیری از تخریب زمین سمت گیری تحقیقات و صنایع در جهت استفاده مجدد و بازیافت وسائل فرسوده و زباله های معادن می باشد.  

2 – آب نباید سمی شود

بر خلاف زمین مسکونی و کشاورزی که ساکن است، آب جریان دارد. می توان قطعه ای از زمین را به دلیل غیر بهداشتی یا آلوده بودن محصور کرد و مانع سرایت آلودگی آن با سایر مناطق شد، اما در مورد آب آلوده چنین امکانی وجود ندارد. بنابراین توجه به آب و جلوگیری از آلوده شدن آن چیزی نیست که بتوان به سادگی از آن گذشت. زیرا آلودگی آب نه تنها انسان را با مشکلات جدی رو به رو می کند، بلکه کل چرخه حیات را در کره ی خاکی به خطر می اندازد. بخش قابل قبولی از تحقیقات و تولیدات صنعتی باید برای جلوگیری از آلودگی آب و تصفیه پساب های صنعتی بکار رود.

توضیح و اطلاع رسانی اهمیت آب و انتشار اخبار مربوط به آلوده شدن آب باید چنان گسترده و همگانی گردد که همگان نسبت به آن حساس شوند و به عنوان یک فرهنگ در ذهنیت عمومی نهادینه شود.  

3 – هوا نباید آلوده شود

اهمیت هوا در زندگی انسان بیش از آب است و علاوه بر آن، هوا سیال تر از آب است. سیال بودن و سرعت بالای انتقال هوا تمام امتیازات اجتماعی و اقتصادی را در هم می ریزد و خطر آلودگی هوا، همه ی اقشار جوامع را تهدید می کند. بنابراین، توجه به پاک نگاه داشتن هوا و ممانعت از آلودگی آن یک امر کاملاً عمومی است.

مهمترین منبع آلودگی هوا نحوه ی تولید انرژی و استفاده از آن است. استفاده از سوخت های فسیلی زیان جبران ناپذیری بر هوا وارد می کند. حتی استفاده از انرژی هسته ای نیز نمی تواند بطور کامل از آلودگی هوا جلوگیری کند و خطرات ناشی از انتشار تشعشعات اتمی نیز مقوله ی قابل توجهی است. یکی از روش های تولید انرژی سالم، جوش هسته ای است که در سالهای اخیر تحقیقات گسترده ای روی آن انجام می شود، اما هنوز تا رسیدن به نتجیه ی مورد انتظار فاصله زیادی وجود دارد.

ضمن آنکه نباید طرح و تحقیقات روی جوش هسته ای را نادیده گرفت، باید به سایر منابع انرژی سالم توجه داشت و تحقیقات روی آن را بیش از پیش گسترش داد. چنین به نظر می رسد که سه منبع تولید انرژی سالم بیش از همه قابل بررسی است. یکی، انرژی باد که از مدتها پیش روی آن کار می شود و باید توجه بیشتری به آن داشت. دوم، انرژی امواج دریایی است که هنوز چندان مورد توجه قرار نگرفته است که باید توجه کافی مبذول آن شود. سوم، انرژی تابشی خورشید است که آن نیز مراحل تحقیقات خود را می گذراند ولی هنوز به نتیجه مطلوب نرسیده است. ارزان بودن حاملهای انرژی فسیلی یکی از موانع توجه بیشتر به سایر منابع انرژی است.

سه منبع مهم و بی پایان که باید به آنها توجه کافی مبذول داشت و بطور جدی روی آنها تحقیق و سرمایه گذاری کرد، انرژی باد، امواج و خورشیدی است. اگر تنها بخش کوچکی از هزینه های تسلیحاتی به تحقیقات روی انرژی پاک اختصاص یابد، قطعاً به نتایج پرباری خواهد رسید. استفاده از انرژی پاک علاوه بر آنکه موجب پاک ماندن هوا می شود، از تخریب زمین و آلودگی آب نیز جلوگیری می کند.

علاوه بر پیشرفت صنعتی و رشد جمعیت شهر نشین، آلودگی هوا و آب نیز در نابودی یا تغییر ماهیت گیان تأثیر گذار است. وقتیکه گیاه در مقابل بلعیده شدن توسط حیوانات به تولید نوعی سم می پردازد تا از بقای خود دفاع کند، چگونه می توان آلودگی آب و هوا را در تغییر ماهیت گیاه نادیده گرفت؟ بنابراین می توان سئوال کرد که آیا ماهیت گیاهان در طی قرن گذشته ثابت مانده است؟

از دو طریق باید از گیاهان مراقبت کرد، یکی توسعه ی مراتع و جنگلها و دیگری ممانعت از جاری شدن آب آلوده به مزارع و مراتع و همراه آن تلاش برای پاک نگاه داشتن هوا.   

می دانیم که موش عامل انتقال بیماری طاعون است و گربه کنترل کننده جمعیت موشها است. شاید امروز بتوانیم در صورت بروز بیماری طاعون، کاملاً از شیوع آن جلوگیری کنیم و حتی مانع بروز مجدد آن شویم. با وجود این، کاری که طبیعت و حیوانات در تنظیم چرخه ی حیات انجام می دهد، با کار انسان قابل قیاس نیست.

انسان چنین عادت کرده که هرگاه مسئله ای را درک نمی کند، صورت مسئله را پاک کند و یا متوسل به زور شود. تعداد اندکی در طول تاریخ بوده اند که برای حل مسائل تلاش کرده اند. اما اکثریت زور را چاره ی کار می پنداشتند و چهره ی کریه قدرت را نمایش می دادند. سمپاشی مزارع تنها موجودات مضر را نابود نمی کند، بلکه موجودات مفید را نیز از بین می برد و خود گیاه را هم به واکنش وا می دارد. عللاوه بر آن این سموم آب و هوا را نیز آلوده می کند. رویکرد به استفاده از میکروماشین ها در حفاظت از گیاهان گام بلند و مهمی است که باید برداشته شود.

6 – از کودک باید مراقبت کرد

برخی از والدین چنین تصور می کنند که کودک برای آنها است، در حالیکه کودک از والدین است و نه برای آنها. کودک انسانی است مانند والدین با اندامی کوچکتر که چه بسا باهوش تر و حساس تر از انها و تنها از نظر تجربه و اندوخته ی علمی در سطحی پائین تر است. مسئولیت والدین بر عهده ی کودک نیست، بلکه بر عکس والدین مسئول زندگی و پرورش کودک هستند.

یکی از مشکلات جوامع، پدیده ی زشت و مشمئزکننده ی کودکان خیابنی و کودکان کار است. در حالیکه مسئول مشکلات اقتصادی خانواده، والدین و جامعه هستند. کودکان تا رسیدن به سن بلوغ از هرگونه مسئولیتی مبرا هستند، حتی مسئولیت اقتصادی خانواده ی خود. برداشت دور از واقعیت جامعه و دولتها از پدیده ی کودکان کار این است که بخشی از هزینه ی خانواده را اینان تأمین می کنند. در حالیکه این پدیده مسکنی است که بیماری را مضمن می کند و جامعه تاوان سنگینی از این ناحیه تحمل می کند. دوران کودکی، دوران آموزش و تفریح و رشد احساسات است، نه دوره ی کار اقتصادی و سرکوبی استعداد و نیازهای عاطفی.

نگرش سنتی به قدرت، دیدگاه خالی کردن شانه ی مسئولین و زورمندان از بار مسئولیت و انداختن آن بر دوش هر کسی است که ناتوان تر باشد و در این نگرش، چه کسی ضعیف تر و بی دفاع تر از کودک. شانه ضعیف کودک زیر بار مسئولیت می شکند و این شکستی عفونت می کند و بعدها پیکره ی جامعه را مسموم خواهد کرد. حتی کودک کار اگر در زندگی موفق هم باشد، موفقیتش با درد و رنج کهنه ی بازمانده از دوران کودکی همراه است.

هرگز نباید فراموش کرد که غفلت امروز در ایفاد حق هر موجودی در عرصه ی گیتی، موجب می شود فردا جامعه تاوان سختی بپردازد. اگر حق تمدن شهروندان پرداخت گردد، پدیده ی شوم کودکان کار را نیز نخواهیم داشت.

افراد و گروه های بسیاری در سطح جهان صادقانه تلاش می کنند تساوی حقوق و دموکراسی و آزادی نهادینه شود. نمی توان تلاش اینان را نادیده گرفت یا کارشان را بی تأثیر دانست، اما طرح یک سئوال نیز نمی تواند خالی از حسن باشد. سئوال این است که تساوی حقوق کجا به خطر می افتد و دموکراسی توسط چه کسانی پایمال می شود؟ قاعدتاً پاسخ روشن این است که صاحبان قدرت و کسانی که می توانند در قانون یا اجرای آن اعمال نفوذ کنند، تساوی حقوق را بهم میریزند و دموکراسی را نادیده می گیرند.

هرچند این پاسخ درست به نظر می رسد، اما با یک اشکال اساسی رو به رو است. اصولاً صاحبان قدرت و گروه های تبهکاری و مافیای اقتصادی مخل رعایت تساوی حقوق و نهادینه شدن دموکراسی هستند. اما اینان بدون اتکا به بخش قابل توجهی از جامعه ناتوان تر از آنند که بتوانند چنین اعمالی را انجام دهند. حتی جنگ طلبان نیز بدون همکاری بدنه ی جامعه نمی توانند مقاصد جنگی خود را پیش ببرند. در واقع پایگاه اصلی تغذیه قدرت استبداد، باندهای تبهکاری و مافیایی و جنگ افروزان همان بخش محروم جامعه هستند. اینان اقشار تهی دست جامعه را اجیر می کنند یا فریب می دهند و اهداف خود را به پیش می برند.

در اینجاست که اهمیت پرداخت حق تمدن به همه ی افراد جامعه یک ضرورت اجتناب ناپذیر است. چهره ی کریه سنتی قدرت، همچنان زشت و مشمئز کننده باقی خواهد ماند، مگر آنکه پرداخت حق تمدن به عنوان یک اصل اساسی در جامعه ی بشری نهادینه شود. تازمانیکه ابتدایی ترین حقوق انسان، یعنی زمین(یا مسکن) وی تأمین نشود و تمدن به دلیل تجاوز به حقوق طبیعی شهروندان(استفاده از منابع و آلوده کردن محیط زیست همگانی) هزینه این تجاوز را نپردازد، کوشش های صلح طلبانه و دموکراسی خواهانه راه به جایی نخواهد برد.

امروزه بخش اعظمی از بودجه کشورها صرف امور نظامی و مسابقات تسلیحاتی می شود. اگر جهت تلاش مردم برای احقاق حقوق اولیه و طبیعی خود، یعنی تأمین مسکن رایگان و پردخت حق تمدن باشد، مسابقات تسلیحاتی رنگ خواهد باخت و بودجه های نظامی را به سوی تحقیقات بیشتر و پیشرفت جامعه ی جهانی متمایل خواهد کرد.

پرداخت حق تمدن بهترین روش درمان و پیشگیری از بیماری های گوناگون موجود و آتی اجتماعی است که همگان از وجود آن رنج می برند یا خواهند برد. با پرداخت حق تمدن سیمای زشت قدرت سنتی کنار خواهد رفت و چهره ی زیبای قدرت متمدنانه نمایان می شود و همگان از وجود آن به آرامش و بهروزی خواهند رسید.    

***

 همچناکه ملاحظه می شود، در این نوشته هیچ نوع حکومتی و ایدئولوژی مورد بحث و نقد قرار نگرفت. آنچه که در اینجا مورد توجه و بررسی بود، نگرش زیبایی شناسی به قدرت بود. زاویه دید غلط در طول تاریخ موجب شد که زشتی های استفاده از قدرت، زیبا جلوه کند و زیبایی هایی واقعی قدرت از نظرها پنهان بماند. بنابراین مخاطب این نوشته همه ی بشریت است و همه ی مردم جهان در طول تاریخ زهر زشتی های قدرت را چشیده اند. امید است در آینده ای نه چندان دور، نسلهای آتی با چهره ی زیبای قدرت رو به رو شوند. تنها هنگامی که چهره ی زیبای قدرت نمایان شود، می توان به تساوی حقوق امیدوار بود و انسان به سوی بهروزی گام بر خواهد داشت.

برای مطالعه ی بیشتر در این زمینه:

 انسان در میان دو آزادی