هسته بیرونی
هسته بیرونی از ناپیوستگی گوتنبرگ - ویشرت در عمق 2900
کیلومتری شروع و تا عمق 5120 کیلومتری که ناپیوستگی لمان قرار
دارد ادامه مییابد. ترکیب عمومی هسته آلیاژ آهن - نیکل (Ne-Fi)
است
است و به همین دلیل به آن نیف یا نیفه نیز میگویند. لازم به ذکر
است که امواج S از هسته مایع خارجی عبور نمیکنند. هسته خارجی
دارای حرکات همرفتی است که سرعت آنها چندین کیلومتر در سال است.
حرکت وضعی زمین تاثیر به سزایی در این حرکات داشته و این اثربه نام
تاثیر کوریولیس نامیده میشود.
گردش هسته خارجی دارای تقارن استوایی میباشد که توسط دو لکه
برآمده در سطح هسته مایع مشخص میشود و این دو لکه در حقیقت محل
تظاهر سلولهای واگرا در سطح می باشند. این سلولهای واگرا در سطح
هسته مایع و در مرز بین لایه D'' و
هسته مایع به صورت شعاعی پخش شده و در راستای نصف النهاری که
تقریبا در راستای شمال و جنوب زمین هسته مایع را دور میزند، بهم
رسیده و در این محل همگرا میباشند. این بخش احتمالا به فرم یک
گودی حلقه مانند دور هسته مایع و در راستای شمال – جنوب تظاهر پیدا
میکند
منشا میدان مغناطیسی زمین
میدانیم که حرکت سیال هادی الکتریسیته به شرط آنکه در میدان
مغناطیسی قرار
داشته باشد، جریان الکتریکی تولید میکند (اصل دینامو).
بنابراین منشا میدان مغناطیسی زمین ممکن است مربوط به حرکات
هسته باشد. دو لکه یاد شده که دارای تقارن استواییاند، به
ترتیب در زیر بخش جنوب
هندوستان و
دیگری در حوالی
پرو ، قرار
دارد (آلگر ، 1985). این دینامیک بر اساس مشاهدات دقیق تغییرات
میدان مغناطیسی زمین در 30 سال گذشته و مشاهدات و مطالعات
ژئوفیزیکی بازسازی شده است. با توجه به اینکه آلیاژ Ne-Fi از
سیلیکات سنگینتر است ، لذا جدایی و تفکیک هسته آهنی و استقرار
آن در مرکز زمین ، با توجه به قوانین فیزیک امری طبیعی است.
استقرار آن در مرکز زمین ، بر اساس مدل تجمع همگن قابل توضیح
است و بعد از استقرار هسته مایع در مرکز زمین ، هسته جامد به
تدریج رشد کرده و به حجم فعلی خود رسیده است. با توجه به سن
تشکیل زمین و
قطر هسته جامد ، آهنگ رشدی برابر 0.5 میلیمتر در سال میتوان
برای آن در نظر گرفت و باید توجه داشت که این آهنگ رشد ،
میانگین کلی رشد است و بدیهی است که آهنگ رشد در بدو تشکیل
هسته جامد بسیار اندک از رقم میانگین بوده و در حالت فعلی
بیشتر از میانگین یاد شده است.
اساسا تبدیل آلیاژ آهن - نیکل مذاب به جامد یک واکنش گرمازا
است و گرمای حاصل از آن به همراه تلاشی مواد
رادیواکتیو موتور
حرارتی زمین را تامین میکنند. در حالت کلی گردش هسته مایع به
دور هسته جامد آهنی به عنوان یک سیم پیچ که هسته آهنی را در بر
گرفته و جریان الکتریکی که از سیم پیچ عبور می کند همان پرتوی
کیهانی است که از قطبین زمین به تله میافتد. شفق قطبی هم در
اثر این پرتوی کیهانی بوجود میآید.
عناصر موجود در هسته
اندازه گیریهای دقیق به کمک امواج لرزهای نشان میدهد که وزن
مخصوص هسته 10 درصد کمتر از مقداری است که از طریق آلیاژ Ne-Fi
در فشار 1.5 تا 3 مگا بار تعیین میشود. بنابراین عناصر سبک
وزن و احتمالا کربن ، سیلیکات ،
پتاسیم ، گوگرد، FeO و سرب و عناصر
سیدرو فیلی نظیر
و ... در هسته وجود دارند. این عناصر ناسازگار نسبت به محیط
شدیدا احیایی هسته زمین به همراه سلولهای همرفتی هسته مایع در
لایه D'' تخلیه
میشوند و به احتمال زیاد از طریق پلومها و سوپر پلومها از
خلال گوشته تحتانی ، تحولی و فوقانی به سطح انتقال می یابند.
عناصر کالکوفیلی نظیر
در گوشته کمیاب هستند و احتمالا مقادیری از آنها در هسته
متمرکز شده است. با توجه به اینکه آنومالی
دوپال در
عرضهای جغرافیایی پایین و در حوالی جنوب هند و ساحل غربی پرو
حداکثر میباشد. شاید ارتباطی بین این آنومالی و لکههای
برجسته بر روی هسته مایع در همین نقاط که عمل تخلیه عناصر
ناسازگار را بر عهده دارند، وجود داشته باشد. حرارت لازم برای
مایع نگه داشتن هسته مایع ، به احتمال زیاد از عناصر
رادیواکتیوی نظیر پتاسیم 40 تامین میشود که میتواند در شبکه
کانیهایی مثل جرفی شریت
حضور داشته باشد.
با توجه به اینکه این کانی در کندریتها شناسایی
شده است، شاید در ترکیب هسته اولیه نیز این کانی حضور داشته و
تحت شرایط شدیدا احیایی عنصر لیتوفیلی نظیر پتاسیم خاصیت
کالکوفیلی و حتی سیدروفیلی از خود بروز میدهد. بطور کلی مباحث
راجع به پترولوژی هسته زمین مدیون مطالعات فراوان بر روی
متئوریتهای آهنی (سیدریتها)
است. این متئوریتها از نظر فراوانی در دسته دوم اهمیت قرار
دارند. از نظر ساختمان کریستالوگرافی و درصد Ni ، آلیاژ Ne-Fi
به سه دسته تقسیم میشوند.