آموزش مهندسى نيازمند اصلاحات سيستماتيك و پايدار

بالاخره يا شما مهندس هستيد و يا نيستيد. اگر مهندس هستيد احتمالاً به مواردى برخورده ايد كه مثلاً فلان درس قديمى در دانشگاه را به چه دليل در دروس گنجانده بودند و آيا بهتر نبوده كه فلان موضوع جديد مورد تدريس قرار گيرد تا بيشتر به درد انسان بخورد. اگر مهندس نيز نباشيد به مواردى برخورده ايد كه بعضى از مهندسين به دليل نگذراندن دوره هاى مرتبط با نياز شما قدرت ابتكار و امكان مساعدت و رفع نياز شما را نداشته اند و اين موضوع شما را به تعجب واداشته است. مسائلى از اين گونه و نيز موارد مشابه، اشاره به موضوعى دارد كه در ادامه، ترجمه مقاله اى از آقاى دكتر كاميار حقيقى از دانشگاه پوردوى آمريكا در اين ارتباط آورده شده است.

•••

نياز به تغيير
در جامعه جهانى كنونى كه تقاضا و فرصت براى فناورى به سرعت در حال افزايش است، آموزش مهندسى داراى نقش غيرقابل انكارى است. موفقيت هاى اقتصادى و صنعتى نيازمند تربيت استعدادهاى مهندسى و فنى است كه جزء اصلى براى حصول به اين تربيت و بارورى نيز آمادگى هاى تخصصى است. طبق نظر بالاترين سطوح رهبرى جامعه مهندسى آمريكا، آموزش مهندسى نمى تواند در امور مهندسى همپاى تغييرات رخ داده در اين عرصه عمل نمايد و در عوض دانشجويان را چنان آموزش مى دهد كه مهندسينى براى دنياى دو تا سه نسل پيش خود باشند. اين موضوع سئوالى را برمى انگيزد: چگونه ما به عنوان يك اجتماع مى توانيم به عنوان پيشتازان اكتشاف، فراگيرى و اشتغال، تغييرات سيستميك در فرآيند آموزش را باعث شويم؟ بر اين اساس است كه مسير موفقيت شكل خواهد گرفت.

آگاهى ملى در زمينه اصلاحات در آموزش مهندسى باعث آن مى شود كه به آموزش مهندسى به عنوان يك تلاش پژوهشگرانه نگريسته شود. اين بدان معنى است كه چالش پيش روى آموزش مهندسى نمى تواند با چند اصلاح ساده در سيلابس هاى قديمى پايان پذيرد و ما نيازمند تحقيقات بنيادين هستيم تا بتوانيم تعليم و تعلم مهندسى را متحول نماييم. در اين زمينه شوراى محلى تحقيقات آمريكا در سال ۲۰۰۲ بيان داشته كه: «همان طورى كه براى هيچ كس متصور نيست كه بدون تحقيقات بتوان از دست يك بيمارى جديد خلاصى يافت، بدون استفاده از نتايج تحقيقات نيز نمى توان در انتظار ايجاد اصلاحات در امور آموزش مهندسى بود. در اين راستا آكادمى ملى مهندسى آمريكا در حرف و عمل از ايده هاى جديد براى حمايت از امور خلاقانه در آموزش مهندسى استقبال مى نمايد. تلاش هاى دو موسسه فوق الذكر و نيز انتشار گزارش «معيار مهندسى ۲۰۰۰» از سوى هيات اعتباردهى مهندسى و فناورى (ABET) و حمايت هاى بنياد ملى علم از تحقيقات در زمينه آموزش و انتشار گزارش مهندسى در سال ۲۰۲۰ و پيشرفت تحقيقات آموزشى از طريق بررسى كارايى دانشكده ها، همه و همه باعث شده است كه كيفيت تحقيقات آموزشى در زمينه مهندسى بالاتر رود و اين كار انجام ارزيابى هاى مناسب، جذب اساتيد نامدار به اين مباحث و افزايش تشريك مساعى بين دانشكده هاى مهندسى با ديگر دانشكده ها (از قبيل دانشكده هاى علوم آموزشى، روانشناسى و...) را در پى داشته است.

• يك تلاش پژوهشگرانه
قابل ذكر است كه اخيراً دانشگاه پوردو دانشكده اى با عنوان آموزش مهندسى برپا نموده است تا اهميت اين نكته را بيان دارد كه آموزش مهندسى يك فعاليت مهم و پژوهشگرانه است. نتايج علمى و نيز فارغ التحصيلان دانشكده آموزش مهندسى داراى تاثير بارزى بر اين برنامه ملى علوم و فناورى هستند چون اين قبيل افراد هستند كه رهبرى آموزش مهندسى در آينده را برعهده خواهند داشت. بايستى متذكر شد كه اين تلاش ها در دانشگاه پوردو و ديگر دانشكده ها نشان دهنده چارچوب رسمى براى اين زمينه علمى جديد است.

هدف اين گونه دانشكده ها آن است كه از طريق ايجاد يك برنامه آموزشى مبتكرانه با تاكيد بر آموزش مهندسى و تحقيقات مربوطه، كادر جديدى از اساتيد و رهبران آموزشى را ايجاد نمايند. تاكيد اين دانشكده مى تواند بر:

• ايجاد زمينه تحقيقات جديد به منظور حمايت از اصلاحات در زمينه آموزش مهندسى (البته منابع مالى جديد باعث موفقيت در اين عرصه خواهد شد).

• انتشار نتايج تحقيقات براى طيف وسيعى از علاقه مندان مشتمل بر اساتيد دانشكده هاى مهندسى، علوم و رياضيات و...، معلمان دوره ۱۲ ساله ابتدايى تا پيش دانشگاهى و نيز سياستگزاران عرصه آموزش.

• آماده نمودن نسل بعدى اساتيد و متخصصان عرصه آموزش مهندسى با ايجاد دوره هاى تحصيلات تكميلى (فوق ليسانس و دكترا).  بايد متذكر شد كه دانشكده آموزش مهندسى نيز همانند ديگر دانشكده ها مورد ارزيابى قرار خواهد گرفت. كارآمدى آنان نيز در زمينه هاى مرتبط با آموزش مهندسى، كارايى آموزش و ارائه خدمات به جامعه از طريق سنجش هاى انجام گرفته مورد ارزيابى قرار خواهد گرفت.

• توسعه پايدار

اخيراً انجمن مهندسين سيويل آمريكا (ASCE)، توسعه پايدار را نيز به «شاخص هاى اخلاقى» افزوده است. در اولين قانون مى توان خواند كه «مهندسين بايد ايمنى، بهداشت و رفاه عمومى را در صدر فعاليت هاى خود قرار دهند و بكوشند تا اصول توسعه پايدار در راس وظايف حرفه اى آنان قرار گيرد.» اين انجمن هدف پايدار بودن توسعه را «براى آموزش و اجراى مهندسى» تعيين نموده است و براى پيگيرى اين هدف با موسسات ديگرى از قبيل انجمن آموزش مهندسى آمريكا (ASEE) و انجمن مهندسين شيمى آمريكا (Aiche) در موسسه اى به نام «نشست مهندسين براى توسعه پايدار» همداستان شده است. بر اين اساس دانشكده هاى آموزش مهندسى، توسعه پايدار را نيز به ليست موضوعات بنيادى خود افزوده اند. بدين خاطر نمى توان اين سئوال را مطرح ساخت كه «چگونه مى توان يك محيط كارى يا آموزشى پايدار ايجاد نمود».

ايجاد يك چنين محيطى نه تنها نيازمند فكر و خلاقيت هاى جديد است بلكه رهبرى هاى جديد را نيز نياز دارد.

آقاى ميشل فولان در سال ۲۰۰۵ بهترين تعريف را براى توسعه پايدار و تاثير رهبرى بر آن ارائه كرد: «توسعه پايدار عبارت است از ظرفيت يك سيستم براى به خدمت گرفته شدن در پيچيدگى هاى يك پيشرفت مداوم با تاكيد بر ارزش هاى عميق انسانى.»

ما نيز در دانشكده هاى آموزش مهندسى به دنبال رسيدن و بهره جويى از رهبرى توصيف شده توسط ASCE هستيم تا به توسعه پايدار در محيط هاى آموزشى و كارى دست يابيم.

• فرصت هاى تازه

براى موفقيت در زمينه تلاش براى اصلاحات در آموزش مهندسى، انجام گفت وگوهاى آزاد و نيز حمايت جامعه مهندسى و ديگران از اين تلاش امرى حساس و تعيين كننده خواهد بود. اين جامعه وسيع مهندسى نيازمند به خدمت گرفتن بحث ها در سطح ملى است تا راه هايى براى حمايت از اين تلاش بيابند. در اين بين انجمن ها و نشريات تخصصى در رشته هاى مختلف نيز بايستى نقش جهت دهى به مباحثات را داشته باشند. براى بيشترين تاثيرگذارى جامعه، آموزش مهندسى بايستى به نحو فزاينده اى در تماس با دبيران و محققين رشته هاى رياضى، علوم و فناورى قرار گيرد. فرصت تازه اى كه براى آموزش مهندسى فراهم آمده اين است كه در طيف وسيعى از جامعه به عنوان يك زمينه پژوهشگرانه شناخته و محسوب شود. با اين هدف ضمن پيشروى به جلو ما از تمام بحث ها در سطوح مختلف آكادميك و آموزشى استقبال مى كنيم. چون ما متوجه هستيم كه يك چنين چالش هايى براى موفقيت در يافتن مسير چگونگى آموزش و آماده سازى رهبران آينده دنياى مهندسى از اهميت خاصى برخوردار است.

Journal of Environmental Engineering, Apr. 2005

دكتر كاميار حقيقى
ترجمه: عبدالله مصطفايى

نقل از شرق

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 

26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40