فضاپیمای روزتا،
متعلق به آژانس فضایی اروپا(ESA) كه قرار است سال ۲۰۱۴ با
دنبالهدار ۷۶p چوریوموف-گراسیمنكو ملاقات داشته باشد، فوریه
سال ۲۰۰۷ از نزدیكی مریخ عبور خواهد كرد. این
ملاقات نزدیك با مریخ فرصتی برای دانشمندان ایجاد میكند تا
دوربینها و ابزارهای علمی این فضاپیما را آزمایش كنند.
روزتا همچنین از گرانش سیاره
مریخ برای شتابگرفتن و زیادكردن سرعت خود استفاده میكند. این
فضاپیما در نزدیكترین فاصله خود، روز ۲۵فوریه از ۲۵۰ كیلومتری
بالای سطح سیاره عبور خواهد كرد. به
نوشته سایت نجوم، این ماه برای تیمی كه مسئول این مأموریت است
ماه پرمشغلهای خواهد بود. آنها در حال تنظیمكردن مسیر
فضاپیما و ابزار علمی آن برای مرحله بعدی مأموریت یعنی ملاقات
با مریخ هستند.
این فضاپیما از زمان پرتاب در
سال ۲۰۰۴ تاكنون بین سیارات داخلی حركت میكند تا سرانجام نیمه
اول سال ۲۰۱۴ به هدف نهایی خود یعنی دنبالهدار ۷۶p
چوریوموف-گراسیمنكو برسد. به
دلیل وزن بالا(حدود ۳ تن)، این فضاپیما نمیتواند به تنهایی و
فقط به كمك موتورهای خود به سمت دنبالهدار برود و در طراحی
این مأموریت، چهار مانور استفاده از نیروی گرانش سیارات، برای
رسیدن به مقصد پیش بینی شده است.
این مانورها فضاپیما را قادر
میسازد تا از انرژی گرانشی اجسام پرجرمی مانند سیارات استفاده
كند. این دومین بار است كه روزتا از گرانش سیارات استفاده
میكند. اولین بار
این فضاپیما در مارس ۲۰۰۵ از گرانش زمین استفاده كرد و در
مرحله بعدی پس از مریخ، در ۱۳ نوامبر ۲۰۰۷ مجدداً از گرانش
زمین استفاده خواهد كرد. برای
این كه فضاپیما دقیقاً در مسیر خود به سمت مریخ قرار بگیرد،
امسال دو مانور تصحیح مسیر در ۲۹ سپتامبر و ۱۳ نوامبر انجام
شد. روزتا در نزدیكترین فاصله خود به ۲۵۰ كیلومتری سطح مریخ
میرسد. برای این
كه بتوان از گرانش مریخ بیشترین استفاده را كرد این نزدیكشدن
لازم است كه البته مانور را سختتر و پیچیدهتر میكند.
به همین دلیل است كه
كنترلكنندگان این مأموریت در مركز كنترل آژانس فضایی اروپا در
آلمان، مسیر فضاپیما را با دقت زیر نظر دارند و آماده میشوند
تا ۱۶ و ۷ روز قبل از نزدیكترین فاصله تا مریخ، مسیر آن را طی
مانورهایی تصحیح كنند. فاصله
بسیار كم فضاپیما با مریخ، فرصت خوبی برای بررسی دقیق آن به ما
میدهد. ابزارهای
علمی كه روی قسمت اصلی فضاپیما (مدارگرد) و همچنین قسمت سطح
نشین آن (فیلائه) وجود دارند، هنگام نزدیك شدن به مریخ تنظیم
خواهند شد.
در این چند هفته كه فضاپیما نزدیك مریخ است، بخشی از كار
مدارگرد سریعالسیر مریخ را نیز تكمیل خواهد كرد. كار
دانشمندان با ابزار علمی فضاپیما از اوایل ژانویه ۲۰۰۷ آغاز
میشود و اواخر مارس پایان مییابد.
● نگاهی به مریخ
در آماده سازی فضاپیما برای
ملاقات با مریخ و رصد آن، از هفته گذشته كنترلكنندگان مأموریت
در مركز كنترل شروع به بررسی ابزارهای فضاپیما كردند. این
عملیات شامل روشنكردن ابزارها و بررسی عملكرد و نشانهروی
آنها است كه یك ماه طول میكشد. بین
۲ و ۳ ژانویه ۲۰۰۷ روزتا دوربین اوسیریس (OSIRIS) خود را آماده
خواهد كرد تا نگاهی به سیارك ۲۱-لوتتیا كه بین مدار مریخ و
مشتری و در كمربند سیاركها قرار دارد، بیندازد.
هدف از این رصد ۳۶ ساعته
فهمیدن جهت چرخش این سیارك است. این اطلاعات ارزشمند به
دانشمندان این امكان را میدهد كه برخی از ویژگیهای این سیارك
را بهتر بشناسند. البته
روزتا بار دیگر در سال ۲۰۱۰ این سیارك را ملاقات خواهد كرد و
در آن زمان با عبور از ۲۰۰۰ كیلومتری آن جزییات بیشتری را ثبت
خواهد كرد.
روزتا میتواند از ۲۰ ساعت قبل
از نزدیكترین فاصله خود تا مریخ، تا چند هفته بعد از آن به
رصد مریخ بپردازد.
پیش از نزدیكشدن به مریخ اولویت به چگونگی عملكرد فضاپیما
داده میشود؛ یعنی اگر آزمایشهای در حال حركت نشان دهند كه
فضاپیما شرایط گرمایی و نوری مناسبی برای ناوبری امن ندارد،
همه كارهای علمی فضاپیما كه از قبل پیشبینی شدهبود، لغو
خواهد شد. در
این عملیات، حدود ۳ ساعت قبل از رسیدن به نزدیكترین فاصله
تمام ابزارهای قسمت اصلی فضاپیما (مدارگرد) خاموش خواهند شد و
فضاپیما در حالت خاموشی قرار خواهد گرفت. این
كار باعث میشود در زمانی كه فضاپیما در سایه سیاره قرار دارد
و انرژی خورشید به صفحات خورشیدی آن نمیرسد، انرژی ذخیره شده
داشته باشد.
اما برخی از ابزارهای علمی سطح
نشین فیلائه در این هنگام روشن خواهند بود و برخی
اندازهگیریها را انجام خواهند داد. سطحنشین
منبع انرژی جداگانهای دارد تا بعد از جداشدن از مدارگرد
بتواند انرژی خود را بدون حمایت قسمت اصلی تأمین كند.
روزتا
از سیستم عكسبرداری و طیف سنجی خود استفاده خواهد كرد تا
دادههایی درباره سطح و جو مریخ و تركیبات شیمیایی آنها به دست
بیاورد. این
فضاپیما همچنین دادههایی درباره تأثیر بادهای خورشیدی بر جو
مریخ و تابش محیط به دست خواهد آورد و عكسهایی از فوبوس
ودیموس، قمرهای مریخ، خواهد گرفت. در
حین مأموریت سرعت و مسیر فضاپیما با دقت كنترل میشود تا شتاب
غیرمنتظرهای آن را با خطر مواجه نسازد.