در اين مراسم كه راس ساعت چهار و نيم عصر (به وقت محلي)، در ساختمان خانه كنسرت konsert hus استكهلم با اجراي موسيقي اركستر فيلارمونيك سلطنتي آغاز شد، برندگان جايزه نوبل وارد سالن مراسم شدند و ماركوس استروك، سخنگوي بنياد نوبل به آنها خوشامد گفت و سپس شرحي از زندگي آلفرد نوبل را براي حاضران در مراسم قرائت كرد.

هركدام از برندگان را يك پروفسور به حضار معرفي مي‌كرد و سپس از پادشاه سوئد دعوت مي ‌شد تا براي اعطاي جوايز به روي سن برود و ديپلم، تقديرنامه، مدال و مبلغ جايزه (۱۰ ميليون كرون سوئد) را شخصا به دست برندگان جايزه نوبل بدهد.

اهداي جوايز نوبل با اعطاي جايزه فيزيك شروع شد و پروفسور "پر كارلسون"، دو برنده جايزه فيزيك را معرفي كرد.

"جان سي. ماتر" و "جورج اف. اسموت"، برندگان نوبل فيزيك به طور مشترك بودند. آكادمي نوبل، اعطاي جايزه به اين دو دانشمند را "براي كار مشترك آنها كه به مراحل اول شكل گيري جهان مي نگرد و تلاش مي كند تا اطلاعاتي درباره منشا كهكشان ها و ستارگان به دست بياورد" اعلام كرد.

برنده نوبل شيمي را پروفسور "لارش تل‌آندر" معرفي كرد. "راجر دي. كورنبرگ"، برنده نوبل شيمي است كه آكادمي نوبل علت انتخاب او را "چگونگي عملكرد سلول‌ها در كسب اطلاعات از ژن‌ها براي توليد پروتئين‌ها، اعلام كرد.

برنده نوبل پزشكي را پروفسوري از انستيتو كارولينسكاي سوئد معرفي كرد. "آندروزي فاير" و "كرگ سي ملو" به طور مشترك برنده اين جايزه بودند. آنها نوبل را به خاطر "كشف چگونگي كنترل ژن‌ها در سلول‌هاي زنده" دريافت كردند.

اورهان پاموك، برنده نوبل ادبيات امسال را "هوراس انگدال"، سخنگوي اكادمي سوئد معرفي كرد.

آكادمي‌نوبل، علت انتخاب پاموك را چنين اعلام كرده بود: "پاموك در جست ‌و جوي روح سرگردان زادگاهش، استانبول، به نمادهاي تازه‌اي از تقابل و تعامل فرهنگ‌ها دست يافته‌است."

برنده نوبل اقتصاد را پروفسور "برتيل هرم لوند" معرفي كرد. اين جايزه براي توضيح چگونگي ارتباط متقابل دستمزدها، بيكاري و تورم، به "ادموند اس.‌فلپس" استاد ۷۳ ساله دانشگاه‌كلمبيا اعطا شد.

جايزه نوبل اقتصاد در سال 1968 به ياد آلفرد نوبل توسط بانك سوئد بنيان گذاشته شد. اين جايزه كه از سوي اين بانك به برنده اهدا مي شود.

جايزه صلح، همزمان با ديگر جوايز در مراسمي جداگانه و در دانشگاه شهر اسلو، پايتخت نروژ به "محمد يونس"، اهل بنگلادش اعطا شد.

تاريخچه نوبل

از سال ۱۹۰۱ تا كنون، بيش از ۷۷۰ جايزه نوبل، به پژوهشگران رشته‌هاي مختلف، اهدا شده است. با چنين تاريخچه‌اي، اگرچه برخي از برندگان آن، از جمله "ژان پل سارتر" برنده نوبل سال ۱۹۶۴ و "لودوك ‌تو" برنده نوبل سال ۱۹۷۳، به سياست و روش بنياد نوبل انتقاد كردند و جايزه را نپذيرفتند، اما نوبل، امروزه يكي از جاذبه‌هاي توريستي شهر استكهلم به شمار مي‌آيد.

مراسم اهداي جوايز نوبل هر ساله ساعت چهار و نيم عصر، در ساختمان خانه كنسرت konsert hus كه دقيقاً در مركز شهر و در كنار ميدان Hotörget قرار دارد، برگزار مي‌شود. گفته مي‌شود اين ساختمان به توصيه اسكار دوم (۱۹۰۷-۱۸۲۹)، نوه "ژان باپتيست برنادت"، پادشاه فرانسوي تبار و موسس سلسله برنادوت در قرن هيجدهم بنا شده است.

اين ساختمان آبي رنگ مربع شكل را كه در مركز شهر قرار دارد، از چهار سو مشرف به خيابان است و به سادگي شناسايي مي‌شود، "ايوار تنگبوم"، معمار سوئدي، ساخته است. ايوار، گذشته از معماري، مجسمه‌سازي چيره‌دست نيز بود. نمونه ‌اي از كار او در كنار راه پله‌هاي يكي از درهاي ورودي خانه كنسرت نصب شده است.

خانه كنسرت، به بهانه كنسرت رسمي فلارمونيك ساخته شده است، اما سالن‌هاي مختلفي دارد كه در طول سال در اختيار ديگر گروه‌هاي موسيقي نيز قرار مي‌گيرد.

مراسم اهداي جايزه نوبل، البته به جز جايزه صلح كه همزمان با ديگر جوايز در مراسمي جداگانه در دانشگاه شهر اسلو، پايتخت نروژ به فرد برگزيده اعطا مي شود، در سالن بزرگ خانه كنسرت برگزار مي‌شود. در اين مراسم، پادشاه سوئد، "كارل گوستاو شانزدهم"، ديپلم، تقديرنامه، مدال و مبلغ جايزه (10 ميليون كرون سوئد) را به دست برندگان مي‌دهد.

"مدال نوبل "فيزيك"، "شيمي"، "فيزيولوژي و پزشكي" و "ادبيات"، توسط مجسمه‌ساز و كليشه‌ ساز معروف سوئدي، "اريك ليندبرگ" و مدال نوبل "صلح"، توسط مجسمه‌ ساز نروژي، "گوستاو ويگلند" طراحي شده است.

در يك طرف مدال صلح، سه پيكره برهنه انساني با دست‌هاي حلقه شده، دايره‌اي تشكيل داده‌اند. روي هركدام از چهار مدال ديگر، در يك سو تصويري از نوبل و در سوي ديگر علاوه بر سالروز تولد و مرگ نوبل، تصوير اختصاصي مرتبط با موضوع جايزه حك شده است. از جمله روي مدال ادبيات، طرح مردي در حال نوشتن و زني در حال نواختن موسيقي؛ و روي مدال فيزيولوژي و پزشكي، پيكره زني با يك جام و دختربچه‌اي در كنار او نقش شده است.

مبلغ جايزه نوبل بر اساس سود ثروت آلفرد نوبل تامين مي ‌شود، و به همين دليل رقم آن هر سال تغيير مي‌كند.

گفته مي شود اسكار دوم، در آغاز فعاليت جايزه نوبل، مخالف سرسخت اهداي جايزه نوبل به غير سوئدي‌ها بود. گرچه‌ او فرانسوي ‌تبار و داراي ريشه غير سوئدي بود، اما چنين فكر مي‌كرد كه بهتر است چنين سرمايه اي از كشور خارج نشود. او پس از آنكه به آثار تبليغاتي شگرف اين جايزه پي مي برد با اعطاي آن به غير سوئدي ها موافقت مي ‌كند.

پس از برگزاري مراسم و اجراي موسيقي در خانه كنسرت، ميهمانان در ساعت 7 شب، براي صرف شام به "خانه‌ شهر" يعني شهرداري استكهلم مي ‌روند كه به "ساختمان نوبل" شهرت دارد.

ساختمان نوبل

ساختمان نوبل در كنار درياچه "مالار" قرار دارد. از آن‌جا با قايق مي توان به قصر دروتنينگ‌هلم رفت كه طي قرون متمادي قصر تابستاني خاندان سلطنتي سوئد بوده و در حال حاضر، اقامتگاه دائمي خانواده سلطنتي اين كشور به شمار مي ‌آيد.

ساختمان شهرداري به دليل نماي آجري آن با رنگ قهوه‌اي سوخته، از ساختمان‌هاي چشمگير شهر است. ساختماني مستطيل شكل با دو برج قهوه‌اي بلند كه از دو سو هم‌ جوار با درياچه است و "راگنر اوستبري" يكي از معماران مشهور سوئد آن را ساخته است. ساخت اين ساختمان كه ۱۸ ميليون كرون سوئد (دو ميليون و ۶۴۴ هزار دلار) هزينه آن شده، ۱۲ سال طول كشيده است.

هنگامي كه ميهمانان از خانه كنسرت به ساختمان شهرداري مي‌روند، با حدود ۵۰۰ گارد تشريفات در خيابان مقابل آن، و هم‌چنين با پيش‌آهنگ‌‌هايي رو به رو مي شوند كه در داخل حياط شهرداري، با مشعل‌هاي روشني در دست ايستاده اند.

تالاري كه مراسم شام نوبل در آن برگزار مي‌شود، "تالار آبي" ناميده مي شود كه در سال ۱۹۲۳ افتتاح شده و ويژه همين مراسم است.

تالار آبي، آبي نيست، بلكه قرار بوده به رنگ آبي باشد. معمار ساختمان در نقشه‌ اي از پيش طراحي شده نام آبي را بر آن گذاشته بود اما پس از اتمام ساخت آن، شيفته نماي آجري قهوه‌اي سوخته آن مي‌شود كه معروف به "آجر راهبان" است. پس تغيير عقيده مي‌ دهد اما نام آبي بر آن مي ‌ماند. سالن آبي هر سال در تاريخ ۱۰ دسامبر ميزبان ميهمانان نوبل است و بزرگ ‌ترين ارگ اروپاي شمالي با ده هزار لوله صوتي در آن كار گذاشته شده است.

ضيافت شام

نوبل كه در سال ۱۸۹۶ در ۵۳ سالگي درگذشت، يك سال قبل از مرگش وصيت‌نامه حيرت انگيزي را امضا كرده بود كه سال ها پس از مرگش، چند تن از بستگان خود را در حسرت و حيرت و نارضايتي غرق كرد. او نوشته بود: "تمام دارايي ام طبق آنچه درپي مي آيد تقسيم شود .

اين سرمايه به شكل اوراق بهادار معتبر توسط كارگزارانم از طريق تأسيس يك صندوق به عنوان جايزه سالانه به كساني اعطا شود كه طي سال گذشته خدمت بزرگي به جامعه انساني انجام داده باشند."

نوبل تاكيد كرده بود كه دارايي ۳۱ ميليون كروني او بايد به صورت وجه نقد درآيد و درآمد حاصل از آن هرساله به صورت جايزه ميان سوئدي ها و غير سوئدي هايي كه در سال قبل منشاء بزرگ ‌ترين فايده براي بشر بوده‌ اند تقسيم شود.

در وصيت‌نامه‌ نوبل آمده كه اين جايزه بايد به نحو شايسته ‌اي به افراد برگزيده اهدا شود. وي بر برگزاري ضيافت شام نيز تاكيد كرده بود. در حال حاضر، اين ميهماني شام، به ضيافتي مثال‌ زدني در جهان تبديل شده است.

ميهماني شام نوبل، خيلي بيش ‌تر از مراسم اهداي جوايز آن در رسانه‌ها بحث‌ انگيز است و جزئيات آن، از جمله مقرراتي كه ميهمانان بايد در پوشيدن لباس رعايت كنند، تك به تك توسط خبرنگاران پيگيري مي شود. از لباسي كه ملكه قرار است در اين مراسم بپوشد، گرفته تا موضوع بي اهميتي چون شال تافته‌اي كه قرار است، پرنسس ويكتوريا از آن استفاده كند مورد توجه رسانه‌ها قرار مي گيرد.

مطبوعات از چند روز پيش از مراسم، پرسش‌هايي چون "امسال سر ميز شام، چه كسي در مقابل پادشاه يا ملكه خواهد نشست؟" يا "بالاخره، شام اشرافي مراسم نوبل چه خواهد بود؟" را در گزارش‌هاي خود در مورد اين برنامه فرهنگي مطرح مي‌كنند.

در سال گذشته، به صدا در آمدن زنگ تلفن همراه نخست وزير سابق سوئد، "يوران پرشون" كه در كنار پرنسس ويكتوريا نشسته بود در روزنامه‌ها باعث مزاح شده بود. از ديگر موضوعات پر سر و صدا، دسر بستني است كه هر سال با رقص نور و موسيقي در مراسم سرو مي‌ شود.

عذاب وجدان

رسانه ها حتي به جزئياتي چون گل‌هاي مراسم نوبل نيز توجه بسزايي مي كنند. آلفرد نوبل شش سال پاياني عمر خود را در شهر "سان ‌رمو" در ايتاليا گذراند. شهرداري اين شهر به احترام آلفرد نوبل، هر سال گل‌هاي مورد نياز مراسم نوبل را به اين جشن اهدا مي ‌كند. امسال قرار است اين گل‌ها با گل‌هاي سفيد سوئد vitalavar، blåbärsris و سبزه‌هاي جنگلي تركيب شود. ايتاليايي ‌ها سالانه ده هزار شاخه گل، و پنج هزار برگ سبز براي تزئين آن‌ها به سوئد مي ‌فرستند.

در جشن مراسم نوبل، حدود ۱۳۰۰ نفر به عنوان ميهمان شركت، و براي تهيه شام آن ۲۰ آشپز فعاليت مي‌كنند. ۶۳ ميز در سالن آبي وجود دارد كه ۴۷۰ متر روميزي كتاني، سرويس چيني هفت هزار پارچه، و پنج هزار ليوان و گيلاس شراب، و ده هزار كارد و چنگال روي آن قرار مي‌گيرد.

در اين ضيافت، ۲۰۰ پيشخدمت از ميهمانان پذيرايي مي‌كنند و هر ميهماندار، به ۱۰ ميهمان سرويس مي‌دهد. گفته مي ‌شود بسياري از اين ميهمانداران حدودا در ۲۰ دوره از مراسم نوبل حضور داشته ‌اند. پيشخدمت غذا، كت سفيد بر تن مي ‌كند و شلوار و كفش سياه مي پوشد. او دستمال سفره را با دست چپ پشت خود نگاه مي‌ دارد.

پيشخدمت شراب، كت ارغواني مي ‌پوشد و كفش و شلوار مشكي و دستمال را بر ساعدش مي‌اندازد. او بطري‌ هاي شراب را با آداب خاصي در دست نگه مي‌ دارد: دو بطري در دست چپ و يك بطري در دست راست.

ميز اصلي سالن آبي، طويل‌ترين ميز اين ضيافت است كه پشت آن خانواده سلطنتي، ميهمانان برنده جايزه نوبل و سران كشورها مي ‌نشينند.

جزئيات اين مراسم، به طور مستقيم از تلويزيون سوئد پخش مي شود. در اين روز كه براي سوئدي‌ها يك روز رسمي و پراهميت به شمار مي‌آيد، سيماي مركز شهر، كاملاً تحت الشعاع مراسم نوبل قرار مي گيرد. خيابان هاي اطراف خانه كنسرت، و شهرداري از هميشه پاكيزه تر و بعضي از خيابان ها در دقايقي بخصوص از عصر و شب، بسته مي شود تا مسير براي رفت و آمد ماشين هاي متعدد تشريفاتي مناسب‌تر باشد.

آلفرد برنهارد نوبل كه در جواني يك شيمي ‌دان متبحر بود و با زبان‌هاي آلماني، فرانسوي، روسي و سوئدي آشنايي داشت، موفق به كشف جديدي درباره نيتروگليسيرين و استفاده از اين ماده منفجره شد. يك سال بعد از آن او شروع به توليد اين ماده در سوئد كرد و هم‌ زمان، توليد آن در سراسر اروپا آغاز شد.

آلفرد نوبل در سال ۱۸۶۷، "ديناميت" را نيز كشف كرد و آن را به نام خود به ثبت رسانيد و در مدت زماني كوتاه، به مردي با ثروت افسانه‌اي تبديل شد. اما كشف بزرگ نوبل كه در طول حياتش بيش از ۳۵۵ اختراع را به ثبت رسانيد، برخلاف هدف و نيت صلح‌طلبانه او، در جنگ و ويراني هم به كار گرفته شد.

امروزه اگرچه نام آلفرد نوبل، نه يادآور ديناميت، بلكه يادآور جايزه ادبي نوبل است، اما برخي معتقدند او، كه شيفته ادبيات بود و اعتقاد داشت ايده‌آليستي است كه فلسفه را راحت تر از غذا هضم مي كند، در واقع براي گريز از احساس عذاب وجدان بود كه جايزه نوبل را با چنين گستره اي طرح ‌ريزي كرد. در گزارش ها آمده است كه لحظاتي پيش از مرگش خواسته تا نام داروي نيتروگليسرين را «ترينيترين» بگذارند تا مردم و داروخانه‌ها از نام واقعي آن نهراسند.

اين كه آلفرد نوبل، در سال‌هاي پاياني عمر نه چندان طولاني خود با عذاب وجدان دست به گريبان بوده، فرضي است كه طي بيش از صد سال، تحت الشعاع هياهوي مراسم و ضيافت نوبل قرار گرفته و هنوز تامل چنداني روي آن نشده است.