درخش سبز پدیده ای اپتیکی ناشی از جو است که هنگام طلوع یا غروب
خورشید به صورت درخشی در لایه بالایی خورشید رخ می دهد. درخش سبز
پدیده ای کمیاب است که حتی در یک افق باز نیز دیدنش امری استثنایی
است.
خورشيد رنگ باخته و لهيده در افق فرو مي رود. آخرين پرتوهاي
خورشيد افق را رنگين كرده است كه ناگهان ظهور درخشي سبز رنگ
جلو هاي روحاني به اين منظره مي بخشد.
با نزديك شدن خورشيد به افق رنگ
آن به نارنجي-قرمز مي گرايد.عامل اصلي اين اثر پراكندگي« ريلي»
است. در افق پرتوهاي از لايه هاي ضخيم جو مي گذرند. مولكولهاي
جو خيلي كوچكتر از طول موج نور مرئي مي باشند. ريلي نشان داد
كه ميزان پراكندگي با توان چهارم طول موج ارتباط معكوس دارد.
بطوريكه نور بنفش۷ بار بيشتر از نور قرمز پراكنده مي شود. در
نتيجه نور آبي خورشيد پخش مي شود و رنگ آن به قرمز گرايش پيدا
مي كند. گاهي اوقات در جو ، دما و رطوبت با افزايش ارتفاع بطور
يكنواخت كاهش نمي يابد. دما در لايه هاي مجاور تا حدي با هم
فرق مي كند. بنابراين پرتوهاي خورشيد هنگام عبور دچار اعوجاج
مي شوند كه به اين پديده «فانوس دريايي چيني» گفته مي شود. اين
پديده پيش در آمد درخش سبز است ولي هيچ تضميني در رويت درخش
سبز وجود ندارد.درخش سبز پديده اي اپتيكي ناشي از جو است كه
هنگام طلوع يا غروب خورشيد به صورت درخشي در لايه بالايي
خورشيد رخ مي دهد. درخش سبز پديده اي كمياب است كه حتي در يك
افق باز نيز ديدنش امري استثنايي است. گاهي اوقات ممكن است
مرتبا" مشاهده شود و گاهي نيز سالها مشاهده نشود. قديمي ترين
گزارش هاي مشاهده درخش سبز مربوط به قرن نوزدهم است كه بيشتر
آنها توسط دريانوردان و مبلغين مذهبي صورت گرفته است. جاي تعجب
دارد كه چرا رصدگران پيش از آن متوجه اين پديده نشده اند؟
ويژگي مهم آن گذرا بودنش است بطوريكه مدت دوام آن معمولا" كمتر
از ثانيه است.
بي ثباتي درخش سبز برخي
دانشمندان را بر آن داشت تا از آن به عنوان پديده اي
فيزيولوژيك نام ببرند كه ناشي از خستگي شبكيه چشم پس از خيره
شدن به رنگ نارنجي يا سرخفام خورشيد رخ مي دهد. گويا كساني كه
اين توضيح را مطرح كردندهيچ وقت درخش سبز را شخصا" مشاهده
نكرده اند. درخش سبز تابش درخشاني است كه تنها چند دهم ثانيه
در افق ظاهر مي شود. در حالي كه اثر تصوير مكمل ناشي از خستگي
شبكيه پس از چند ده ثانيه به تدريج محو مي شود. هر چند گزارش
هايي وجود دارد ناشي از آنكه افرادي كه به طور گذرا به خورشيد
نگاه كرده اند نتوانستند درخش سبز را ببينند.ظهور درخش سبز در
طلوع خورشيد اين فرضيه را با مشكل مواجه ساخته است چرا كه در
هنگام طلوع خورشيد ابتدا درخش سبز مشاهده مي شود و سپس لبه
نارنجي خورشيد از افق سر بر مي آورد. عكسهاي رنگي دقيقي كه از
درخش سبز گرفته شده است. فيزيكي بودن اين پديده را تضمين مي
كند. در بسياري از موارد افراد اذعان كرده اند كه درخشي كه
مشاهده كرده اند از تصوير گرفته شده واضح تر بوده است.در قرون
گذشته سرنشينان كشتيها نظر جالبي را مطرح كرده اند،آنها اعتقاد
داشتند كه درخش سبز نتيجه عبور نور خورشيد از ميان قله امواج
در افق است. اما مشاهده درخش سبز در خشكي و بالاي كوهها نشان
داد كه اين فرضيه نمي تواند درست باشد.
پاسخ احتمالي علت اين پديده در
شكست پرتوهاي خورشيد در جو زمين نهفته است. با كاهش ارتفاع
مقدار شكست افزايش مي يابد. اثر شكست باعث مي شود كه خورشيد
كمي بالاتر از محل واقعي خود به نظر برسد. ضريب شكست براي رنگ
هاي مختلف فرق مي كند. هر چه طول موج نور كمتر باشد ضريب شكست
براي آن بيشتر خواهد بود بنابراين خورشيد در رنگ آبي كمي
بالاتر از خورشيد در طول موج سبز و قرمز قرار مي گيرد. مجاسبات
نشان مي دهد كه به طور متوسط اختلاف شكست باعث مي شود قرص
خورشيد در رنگ آبي ٢٠ ثانيه قوسي بالاتر قرار بگيرد. اين
مقدار خيلي كمتر از توان تفكيك چشم انسان است. بنابراين در
صورت مهيا بودن شرايط رصدي فقط پرتو خيره كننده سبز يا آبي
ديده خواهد شد. هر چند گزارشهايي وجود دارد كه شاهدان ادعا
كردهاند كه درخش سبز تا ١۵ ثانيه دوام داشته است. در عرض هاي
جغرافيايي بالا كه معمولا" خورشيد در افق قرار دارد،گاهي اوقات
«كمان سبز» نيز ديده شده است.
مطابق توضيح ارائه شده امكان به
وجود آمدن درخش قرمز ،آبي نيز وجود دارد.پس چرا بيشتر از درخش
سبز صحبت مي شود؟ واقعيت اينكه درخش آبي نيز وجود دارد ولي
مشاهده آن حتي از درخش سبز نيز نادرتر است. مشاهده درخش احتياج
به افقي كاملا" تميز دارد. معمولا پرتوهاي آبي وبنفش خيلي يريع
در جو پخش مي شوند و ديگر اثر قابل مشاهده اي از آنها باقي نمي
ماند. اگر شرايط ايده آل فراهم باشد انتظار داريم كه در هنگام
غروب خورشيد به ترتيب درخش قرمز،زرد،سبز،آبي رخ دهد.(در هنگام
طلوع خورشيد ترتيب برعكس است.)در اين بحث حساسيت طيفي چشم و
توزيع انرژي خورشيد در رنگ هاي مختلف مهم است. چشم انسان به
رنگ سبز بيش از رنگ هاي آبي و قرمز حساس است. قله طيف خورشيد
نيز در محدوده سبز- زرد قرار دارد. بنابراين احتمال مشاهده
درخش سبز به مراتب بيش از ديگر درخش هاست.
براي مشاهده درخش سبز داشتن افقي
كاملا" باز و صاف لازم است. رصد در كنار دريا يا بالاي كوههاي
مرتفع مي تواند چنين شرايطي را فراهم سازد. بسياري از مردم با
وجود داشتن شرايط مناسب رصدي موفق به مشاهده درخش سبز نمي شوند
چرا كه نمي دانند كي و به كجا نگاه كنند. استفاده از دوبين يا
تلسكوپ براي مشاهده درخش سبز مفيد است. معمولا" خورشيد در افق
آنقدر كم فروغ مي شود كه بتوان بدون فيلتر به آن نگاه كرد.
اما ابتدا با نگاه لحظه اي از اين مطلب مطمئن شويد. سعي كنيد
در زمان رصد تمركز داشته باشيد. به ياد داشته باشيد كه دوام
درخش به اندازه يك چشم به هم زدن است! درخش فقط محدود به
خورشيد نمي شود. ماه و سيارات درخشان نيز ممكن است درخش داشته
باشند چنانچه گاهي اوقات اثرات جالبي از سياره زهره در افق
ديده شده است كه جالب توجه مي باشد. عكاسي از درخش سبز داراي
اهميت زيادي است. شايد هم با مشاهده درخش سبز آنچنان مبهوت
شويد كه قدرت عكس العمل را از دست ببريد اما خاطره آن تا پايان
عمر همرا ه شما خواهد بود.
انجمن علمي پژوهشي نجم شمال
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25
26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40
آخرین
مقالات |