تصمیم گرفتم به
هر قیمتی و زحمتی یک گیرنده VLF بسازم
و این موضوع را بیازمایم. در مجله نجوم ،مقاله ای در این باره چاپ
شده بود، اما طرح مداری که در آن مقاله است، مربوط به سالهای دهه
1340 بوده و اکثر قطعات آن در بازار نایاب مي باشد، اين امر باعث
شد از ساخت آن گیرنده منصرف شوم تا اینکه در یکی از مجله های عمومی
الکترونیک مدار دیگری برای ساخت گیرنده VLF پیداکردم
که قطعات آن در دسترس بودند.
در شکل 1 مدار
گیرنده VLF را
می بینید و شکل 2 پشت برد مداري است كه راهنمای سوراخکاری و الگوی
سطحی مناسب برای فیبر مدار چاپی گیرنده را نشان می دهد. شکل 3 هم
روي مدار و راهنمای نصب قطعات است. توصیه می شود که از یک سوکت آی
سی برای U1 استفاده
کنید.در شکل 3 توجه کنیدکه همه قطعات بجز
SPKR1,S2,S1,R11,J1-
J3-,L1
بقيه روی یک فیبر
مدار چاپی سوار شوند.فیش های J1-J3 از
نوع فیش صوتی اند. پس از نصب همه قطعات، چند تکه سیم به نقاط روی
فیبر به استثناء J1 و J2 وصل
کنید. این سیمها برای قطعات خارج فیبر استفاده می شوند..
برای ارتباط بین فیش ها و مدار چاپی باید از کابلهای هم محور (
کواکسيال) صوتی استفاده کنید. همچنین در هنگام سیم کشی J1 و J2 مطمئن
شوید که اتصالها دقیقاً مانند شکل 3 باشند. اگر اتصالهای فیش را
برعکس انجام دهید مدار کار نخواهد کرد.
هنگامی که اتصالهای پتانسیومتر تنظیم
صدا (R11) یا
بلند گو (SPKR1) را
به مدار چاپی وصل می کنید، از سیم های کوتاه استفاده کنید. بلندگو
باید از نوع کوچک با اَمپدانسی در محدوده 8 تا 16 اهم باشد. هنگام
اتصال B1,S2,S1,R11 و
بلند گو به مدار شکل 1و 3 نگاه کنید. منبع تغذیه مدار، یک باتری 9
ولت کتابی است که به آسانی در بازار قابل تهیه است.
ساخت آنتن حلقوی
سه نوع آنتن حلقوی ساخته و امتحان شده اند که اجزاء
هر آنتن را در شکل 4 می بینید. قاب هر یک را می توانید از دو تکه
تخته به طول یک تا دو متر بسازید. جدول 1 و شکل 4، جزییات ساخت
آنتن را نشان می دهند.
اگر چه آنتن C احتمالاً
بهترین و مطمئن ترین دریافت را دارد اما آنتن B را
پیشنهاد می کنم.بجز اندازه حلقه و تعداد دورهای سیم پیچ، ساخت آنتن
های Aو B
تقریباً مانند هم است. برای ساخت آنتن های A و B دو
تکه تخته را برابر اندازه های جدول 1 ببرید. شکافهایی هم در چوب
مثل شکل 4- الف درست کنید. دو تکه را با چسب چوب،مانند شکل 4- ب به
هم بچسبانید.آنتن C نیز
با همین روش ساخته می شود ، امابجای یک شکاف درانتهای هرتکه چوب
پنج شکاف مثل شکل 4- ج ایجادمی شود. اکنون با راهنمایی جدول 1
درباره اندازه سیم و تعداد پیچش ها، آنتن های حلقوی را روی قابهای
مربوطه بپیچید. سیم های حلقه به فیش مربوط خود (J3) که
روی بدنه آنتن قرار می گیرند، وصل شود. اتصالات بین مدار چاپی و
آنتن ها باید با استفاده از سیم های هم محور صوتی انجام شود.
هیجان آغاز می شود!
متاسفانه باند VLF بسیار
شلوغ است. افزایش ناگهانی بار الکتریکی جو زمین که مربوط به فعالیت
خورشید است تولید پارازیت می کند. هر قدر لکه های خورشیدی بیشتر
باشند، پارازیت بیشتری در محدودة امواج VLF ایجاد
می شود. بنابراین از این ابزار جای آشکار ساز فعالیتهای خورشیدی
نیز می توان استفاده کرد. پارازیت های خطوط انتقال نیرو،آتش کوره
های داغ و جرقه شمع های اتومبیل را هم باید به صداهای ناخواسته
جهان امواج VLF افزود.
به همین دلیل تنها راه برای اطمینان از اینکه
گیرنده واقعاً صدای يک شهاب را دریافت می کند یا نه، این است که آن
را در شبهای صاف روشن کنید. البته دور از محیط شهرهای بزرگ! زمان
بارشهای شهابی برای این کار مناسب اند. در جدول 2 مشخصات مهمترین
بارشهای شهابی را می توانيد ببینید.
در شبی صاف همزمان با بارش
شهابی با استفاده از یک کابل صوتی آنتن را به گیرنده وصل کنید.
آنتن را در حداقل 2 متری گیرنده چنان قرار دهید که صفحه آن رو به
کانون بارش باشد. برای شنیدن صدای شهابها هم می توانید از یک تقویت
کننده صوتی استفاده کنید و هم از تقویت کننده و بلندگوی دستگاهی که
ساخته اید. این بستگی به امکانات شما دارد.اگر از بلندگوي دستگاه
خود استفاده مي كنيد، S2 را
روی وضعیت INT بگذارید.
اما اگر از یک تقویت کننده خارجی استفاده می کنید، یک سر کابل صوتی
را به J2 و
سر دیگر را به تقویت کننده وصل کنید و S2 را
در موقعیت EXT بگذارید.
پیچ تنظیم صدا (R11) را
در موقعیت نزدیک به حالت حداکثر قرار دهید. صدای «هیس» متوسطی
شنیده می شود. اگر صدای «وِز وِز» بلند شنیده شد، آنتن رادرموقعیت
دیگری قراردهید.اطمینان پیدا کنیدکه دستگاه رادرنزدیکی سیم هاي
برق نگذاشته اید.
هنگامی که شهابی از آسمان می گذرد ، صدایی شبیه « سکسکه » در
گیرنده می شنوید. با ضبط این صداها حتی می توانید شهابها را شمارش
کنید. برای ضبط کردن، خروجی J2 را
با کمک یک کابل صوتی، به ورودی یک ضبط صوت متصل کنید(AUX) .
و S2 را
در موقعیت EXT بگذارید.
در بین علاقه مندان به رصد رادیویی
شهابها، اگر کسی مایل به توسعه این کار است،می تواندمدارهای مبدل VLF که
برای کار با رادیوهای AMوSW طراحی
شده اند را به این مدار اضافه کند. چنین مدارهایی را می توان در
کتابهای الکترونیکی یافت. مزیت این مدلها دراین است که می توانیم
آنها را برای آشکار سازی بسامد خاصی تنظیم کنیم تا پارازیت های
ناخواسته حذف شوند. با این روش دیگر نیاز نیست درمیان پارازیت ها
به دنبال صدای شهابها بگردیم. با حذف پارازیت ها می توان به آسانی
صدای شهابها را تشخیص داد.
فهرست قطعات:
نیمه هادی ها:
مدار مجتمع تقویت کننده عملیاتی قدرت پایین
چهارتایی
LM324 (1 عدد) U1
ترانزیستور سیلیکونی 2N3053 (1
عدد) Q1
مقاومت ها:
(تمامی مقاومت ها 2/0 وات و 5% خطا می باشند)
10 کیلو اهم (2عدد) R1,R5
100 کیلو اهم (4عدد)
R2-R4 , R9 , R10
8/6 کیلو اهم (1عدد) R5
1 کیلو اهم (1عدد) R6
120 کیلو اهم (1عدد) R7
1 مگا اهم (1عدد)
R8
پتا نسیومتر 5 کیلو اهمی (1عدد)R11
22 کیلو اهم (1عدد)
R12
7/4 کیلو اهم (1عدد)
R13
27 اهم، نیم وات (1عدد) R14
خازن ها:
الکترولیت ، 10 میکرو فاراد و 25 ولت (2 عدد) C1-C6
الکترولیت غیر پلاریزه، یک میکروفاراد و 25
ولت (1 عدد) C7
الکترولیت، 100 میکروفاراد و 25 ولت (2 عدد) C9 وC8
قطعات و مواد اضافی دیگر:
باتری 9 ولت کتابی یا 6 عدد باتری قلمی به صورت
سری (1عدد) B1
ترانسفورمر خروجی صوتی 1000 اهم به 8 اهم (چوک
قرمز) (1 عدد) T1
آنتن حلقوی VLF دست
ساز(متن را ببینید) L1
فیش گوشی (2 عدد) J1-J3
کلید فشاری یا کشویی تک پل (2 عدد) S2 S1 ,
بلندگوی 8 اهم مینیاتوری (1 عدد) SPKR1
مدار چاپی، گیره، فیش صوتی RCA ،
کابل صوتی، سوکت آی سی، جای باتری 9 ولتی و رابط، چوب، سیم
مغناطیسی شماره 28 یا 22، لحیم ، هویه
گروه علمي نابغه هاي ايران