المپياد فيزيك بين المللي يك رقابت علمي بين دانش آموزان دبيرستاني
ملل مختلف است . اين مسابقه اولين بار در سال 1967 در كشور لهستان
در ورشو انجام شد . قبل از آن از سال 1959 المپياد رياضي بين
كشورهاي مختلف برگزار ميشد . تجربه موفقيت آميز اين المپياد ،
فيزيكدانهايي را كه با آموزش فيزيك سر و كار داشتند به سوي برگزاري
چنين مسابقاتي در رشته فيزيك ترغيب كرد كه هدف آن توجه به آموزش
فيزيك و مقايسه دانش فيزيك بهترين دانش آموزان ملل مختلف با يكديگر
بود . در اين راستا سه استاد فيزيك از چكسلواكي ، لهستان و بوداپست
احتمالهاي مختلف براي برگزاري المپياد در كشور خود را بررسي
ميكردند كه نهايتا لهستان به جهت آب و هواي متعادل آن انتخاب شد و
اولين المپياد فيزيك در سال 1967 در لهستان برگزار شد .تفاوت عمده
المپياد فيزيك با المپياد رياضي در اين است كه تنها به مسئله تئوري
اختصاص ندارد و يك بخش به مسايل علمي و آزمايشگاهي اختصاص دارد كه
برگزاري اين المپياد را پرهزينه و پركارتر مي كند . اولين المپياد
بين 5 كشور از اروپاي مركزي شامل 4 سوال تئوري و يك سوال عملي
برگزار شد .
هر تيم شامل سه دانش آموز و يك استاد همراه بود . از اين سال به
بعد در هر سال يك المپياد در كشورهاي ميزبان برگزار شد . در سال
1972 علاوه بر كشورهاي اروپاي مركزي كشورهاي غير اروپايي مانند
كوبا و اروپاي غربي چون فرانسه در آن شركت كردند . در يال 1973 هيچ
كشوري مسئوليت برگزاري المپياد را بر عهده نگرفت اما لهستان با
برگزاري المپياد در سال 1974 روند اين مسابقات را ادامه داد كه در
نحوه برگزاري نيز تغييراتي به وجود آمد كه از آن به بعد زبان رسمي
سوالها از روسي ، انگليسي ، آلماني و فرانسه به دو زبان انگليسي و
روسي كاهش يافت . معيار جوايز بر اساس درصد امتياز آورده شده نسبت
به بالاترين امتياز كسب شده بود . قبلا نمرات بر اساس بالاترين
نمره اي كه در آزمون قابل كسب بود ، سنجيده ميشد .
برگزاری آزمون در ایران
در ايران نيز از سال 1365 المپياد رياضي برگزار مي شد كه باتوجه به
اثر مثبت آن در آموزش رياضي ،اين برنامه به ساير زمينه ها سرايت
كرد به طوريكه در سال 1987 دو فيزيكدان به عنوان ناظر به كشور
اتريش براي نوزدهمين المپياد فيزيك اعزام كرد و در سال 1988 در
بيستمين المپياد بين المللي فيزيك با يك تيم 5 نفره شركت كرد و در
بين 30 كشور به مقام بيستم درست يافت . سيستم گزينش دانش آموزان
راه يافته به مسابقات جهاني در ايران به اين شكل است كه از دانش
آموزان سال سوم رياضي كه شرايط شركت در آزمون را داشته باشند
آزموني چندگزينه اي به عمل مي آيد و از بين آنها حدود 800 نفر براي
مرحله دوم انتخاب ميشوند كه در مرحله بعد كه امتحان به صورت تشريحي
برگزار ميشود 40 نفر براي اردوي تابستاني به باشگاه دانش پژوهان
جوان فرا خوانده ميشوند . و در يك آموزش چند ماهه و امتحانهاي
مستمر در شهريور ماه 7 نفر از بين آنها انتخاب شده كه از كنكور
سراري معاف هستند و براي المپياد جهاني آن سال آماده ميشوند . از
بين اين 7 نفر 5 نفر به مرحله نهائي براي المپياد جهاني به يك كشور
ميزبان اعزام ميشوند.