گودال برخوردي بارينجر در صحراي
آريزونا به
گفته ی اکامپو زنجیره های برخوردی اینجا روی زمین کمیابند، اما در
نقاط دیگر منظومه ی شمسی پدیده ای متداول محسوب می شوند.
فضاپیمای ویجر یک (http://www.spacetoday.org/SolSys/Voyagers20years.HTML)
ناسا در سال ۱۹۷۹ نخستین زنجیره ی برخوردی را کشف کرد. وقتی که
کاوشگر از کنار کالیستو قمر مشتری می گذشت، دوربین ها خطی از دهانه
های برخوردی را ثبت کردند. ( دست کم ۱۵ مورد که با فواصل یکسانی
قرار گرفته بودند ) گویی کسی با مسلسل سطح کالیستو را بمباران کرده
بود. سرانجام ۸ زنجیره روی کالیستو و سه تای دیگر روی گانیمد کشف
شدند
درابتدا علت پیدایش این دهانه ها که زنجیر وار کنار هم شکل گرفته
اند یک معما بود. آیا آنها بر اثرفعالیت های آتشفشانی شکل گرفته
اند ؟ و یا برخوردهای متوالی یک سیارک با سطح موجب به وجود آمدن
آنها شده است؟!
مانند سنگی که به سطح برکه ای پرتاب می شود و چندین بار از روی سطح
آب خیز بر می دارد. این حدس ها هم چنان ادامه داشت تا اینکه با کشف
دنباله دار شومیکر لوی ۹ در سال ۱۹۹۳ راز زنجیره های برخوردی نیز
برملا شد. شومیکر لوی ۹ یک دنباله دار نبود بلکه ریسمانی مرواریدی
متشکل از ۲۱ تکه بود که یک سال پیش از کشف آن، گرانش مشتری انسجام
هسته اصلی را از هم گسیخته و آن را تکه تکه کرده بود.
اما شومیکر لوی پس از تکه تکه شدن چندان عمر نکرد و یک سال بعد در
پی انتقام جویی از غول منظومه ی شمسی به آن برخورد کرد و رصدگران
شاهد انفجار مهیبی در جو مشتری بودند. اکنون به راحتی می توان تصور
کرد که اگر مشتری سطحی جامد داشت چه پیش می آمد، برخوردهای پیاپی
تکه های دنباله دار، زنجیره ای از دهانه های برخوردی را بر چهره ی
او می آفریدند!
فضاپيماي ويجر ۱
از آن پس اخترشناسان پی بردند که دنباله
دارهای تکه تکه و توده ی سیارک های خرد شده را می توان به فراوانی
در منظومه ی شمسی یافت. دنباله دارها به نسبت راحت تر تکه تکه می
شوند؛ نور خورشید به تنهایی می تواند هسته ی سست آنها را از متلاشي
كند و همچنین شواهدی که روز به روز بر تعدادشان افزوده می شود نشان
از آن دارند که بسیاری از سیارک های به ظاهر جامد در واقع مجموعه
ای از خرده سنگ ها و غبارند که نیروی گرانشی ضعیفی آنها را به هم
پیوند داده است.
نمايي از برخورد شوميکر-لوي ۹ با ول
منظومه شمسي در
سال ۱۹۹۴ دو محقق به نام های Jay
Melosh و Ewen Whitaker از
یافتن دو زنجیره ی برخوردی روی ماه خبر دادند، یکی از آنها روی سطح
دهانه ی Davy قرار
گرفته و بسیار تماشایی است، خطی از ۲۳ جای آبله گون که قطر هر یک
حدود چند مایل است. این مسأله ثابت می کند که زنجیره های برخوردی
در مجموعه ی زمین و ماه نیز وجود دارند... ولي اين دهانه ها كجاي
زمين قرار دارند؟؟
زمین تمایل دارد که دهانه های برخوردی اش را پنهان کند. باد و
باران آنها را می فرساید، رسوب ها آنها را پر می کنند و سرانجام
جابجایی صفحه های تکتونیک آنها را کاملاً از روی پوسته پاک می
کنند. بنابراین طبیعی است که تاکنون تنها ۱۷۴تا از آنها کشف شده
باشد. اما بر روی ماه فرسایشی نیست و میلیونها اثر برخوردي به خوبی
باقی مانده اند.
اخترشناس آماتور Emilio
Gonzalez
در مارس ۲۰۰۶ تکنیکی جدید را در کشف زنجیره های برخوردی زمین به
کار برد. وی توضیح می دهد که از Google
Earth
استفاده می کند، نقشه ای دیجیتالی از سیاره مان که محصول کنار هم
چیدن تصاویر ماهواره ای است.
Gonzalez ابتدا
به سراغ دهانه ی برخوردی Kebira ،
بزرگترین دهانه ی Sahara رفت
که یافتن آن بسیار ساده بود. دقایقی بعد هنگامی که روی مرز لیبی و
چاد به جستجوی بیشتر می پرداخت دو دهانه ی جدید پیدا کرد.
هر دوی آنها دارای حلقه های متعدد و یک قله ی مرکزی بودند، نمایی
از یک برخورد پرانرژی که Gonzalez از
یافتن آن بدین سادگی شگفت زده شده بود. آن دو به طور باورنکردنی هم
رده ی دهانه ی Aorounga به
فاصله ی ۲۰۰ کیلومتر دورتر قرار دارند. اکامپو شک دارد که این
دهانه های جدید با Aorounga ارتباطی
داشته باشند، زیرا چنین به نظر می رسد که هم سن نباشند. اما دلیلی
برای رد اين نظر نيست.
گودال هاي برخوردي چهره ي ماه را
آبله گون کرده اند.
گروه علمي
نابغه هاي ايران