بازماندگان عالم اوليه

دنياى بزرگ ما از تعداد بى شمارى اَبَر خوشه تشكيل شده كه ميلياردها كهكشان را در خود جاى داده است. كهكشان ها مجموعه هاى بسيار بزرگى هستند كه از ستارگان، گاز و غبار تشكيل شده اند. ميلياردها سال پيش توده هاى عظيم ماده عالم اوليه بر اثر گرانش بسيار بالاى خود در هم رمبيدند و كهكشان ها را به وجود آوردند. در درون كهكشان ها ميليون ها ستاره وجود دارد كه اندازه تعدادى از آنها ده ها بار بزرگ تر از خورشيد است. بيشتر كهكشان ها در خوشه هاى همبسته با گرانش متشكل از سه تا سه هزار كهكشان مجتمع شده اند. پيشتر گمان بر اين بود كه فضاى ميان كهكشان ها خلاء كامل است اما امروزه دانشمندان با توجه به مشاهدات جديد رصدى به اين نتيجه رسيده اند كه اين فضاى ميا ن كهكشانى اصلاً خالى نيست و اجرام بسيارى در فضاى ميان كهكشان ها وجود دارد. 

بزرگ  ترين كهكشان ها داراى يك تريليون و كوچكترين كهكشان ها داراى ۱۰ميليون ستاره هستند. فضاى خالى بين ستارگان را گازهاى ميان ستاره اى پر كرده اند كه از هيدروژن تشكيل شده اند. ستارگان جديد در ميان همين گازهاى ميان ستاره اى متولد مى شوند. 

به علت وسعت بيكران دنيا و گستردگى هستى براى سنجش فواصل كهكشان ها و اجرام دوردست آسمانى به جاى كيلومتر از واحدى به نام پارسك (Parsec) استفاده مى شود. هر پارسك برابر ۲۶/۳سال نورى و معادل ۲۰۶ هزار واحد نجومى است. واحد نجومى (AU) مقدار فاصله زمين تا خورشيد و برابر صد و پنجاه ميليون كيلومتر است. هر ثانيه نورى سرعت نور در يك ثانيه است كه نزديك به ۳۰۰ هزار كيلومتر در ثانيه است. يك سال نورى نيز معادل مسافتى است كه نور در يك سال طى مى كند.

كهكشان ها از لحاظ شكل ظاهرى به سه دسته تقسيم مى شوند: 

كهكشان هاى مارپيچى: در تمامى كهكشان هاى مارپيچى گاز و غبار در درون قرص مركزى است. در اين گونه از كهكشان ها ستارگان در بازوهاى مارپيچى تشكيل مى شوند. كهكشان هاى مارپيچى خود به سه رده Sa، Sb و Sc تقسيم مى شوند. كهكشان ما از نوع Sb است كه بازوهاى مارپيچى بازى دارد و فراوانى گاز در آن به اندازه مناسب است. ابرهاى ماژلانى بزرگ و كوچك كه در حدود ۵۰ هزار پارسك از كهكشان ما فاصله دارند كهكشان هاى مارپيچى هستند. ابرهاى ماژلانى بازمانده توده هاى بزرگ كلوخه هاى عالم اوليه هستند كه در حال پيوستن به كهكشان مادر خود _راه شيرى- هستند.

كهكشان هاى بيضوى: بيشتر كهكشان ها بيضوى شكل هستند. در اين كهكشان ها گاز و غبار كمى وجود دارد و گاز موجود نيز به شدت گرم است. به همين دليل در اين كهكشان ها ستارگان نمى توانند تشكيل شوند. كهكشان هاى بيضوى از لحاظ شكل ظاهرى به سه دسته تقسيم مى شوند: ۱- SBa كره اى كشيده شده كه شبيه سوسيس است. ۲- SBb كره اى فشرده شده همچون همبرگر. ۳-SBc كره اى كه از طرفى كشيده شده و از طرفى ديگر فشرده شده شبيه به سيب زمينى. بزرگ ترين و كوچك ترين كهكشان هاى عالم بيضوى شكل هستند. احتمال داده مى شود كه كهكشان هاى بيضوى از برخورد كهكشان هاى مارپيچى تشكيل شده باشند. كهكشان هاى بيضوى پر از ستاره هاى پير هستند و ابرهاى ستاره اى ندارند در حالى كه كهكشان هاى مارپيچى داراى سحابى هاى بسيارى هستند و ستاره هاى جوان در حال تولد هستند. به همين خاطر قرص كهكشان هاى مارپيچى بسيار سريع تر از كهكشان هاى بيضوى مى چرخد و سرعت گردش كهكشان هاى بيضوى به دور خود كندتر از كهكشان هاى مارپيچى است.

كهكشان هاى نامنظم: كهكشان هايى كه شكل ظاهرى آنها بدون هيچ نظم خاصى باشد را نامنظم مى نامند. كهكشان هاى نامنظم جايگاه تشكيل ستارگان بسيار زيادى است. در اين كهكشان ها مقادير فراوانى گاز و غبار وجود دارد. در كهكشان هاى نامنظم ستاره ها بسيار بى نظم و به صورت اتفاقى در حركتند و مدارهاى كشيده اى دارند كه گاه مدارهايشان از هم مى گذرد. اما برخلاف كهكشان هاى نامنظم و بيضوى، كهكشان هاى مارپيچى حاوى ستارگانى هستند كه مدارهاى منظم و مدورى دارند.

•••

ما انسان ها در راه كهكشان (راه شيرى) سكونت داريم. «راه شيرى» كهكشانى مارپيچى است كه از يك قرص مركزى و چهار بازوى اصلى تشكيل شده است. در قسمت مركزى كهكشان سياه چاله اى با جرم تقريبى دو ميليون برابر جرم خورشيد قرار دارد. كهكشان راه شيرى مجموعه اى بزرگ متشكل از ميلياردها ستاره است كه در بازوهاى آن، ابرهاى گازى به توليد ستاره هاى جديد مى پردازند.

بيش از ۵/۴ ميليارد سال پيش منظومه خورشيدى ما در درون يكى از همين ابرهاى گازى راه شيرى متولد شد. منظومه خورشيدى در انتهاى يكى از بازوهاى راه شيرى و در فاصله۲۶۰۰۰ سال نورى از مركز كهكشان قرار گرفته است. فاصله خورشيد تا مركز كهكشان راه شيرى ۲۸ هزار سال نورى (۸۵۰۰ پارسك) است. يك  بار گردش خورشيد به گرد مركز كهكشان ۲۴۰ ميليون سال به طول مى انجامد. سرعت چرخش خورشيد برابر است با ۲۲۰ كيلومتر در ثانيه. بنابراين در طول ۵/۴ ميليارد سالى كه از عمر خورشيد گذشته است خورشيد بيش از ۱۹ بار به دور مركز كهكشان چرخيده است. بازوهاى بزرگ مارپيچى راه شيرى با نور ميلياردها ستاره همانند خورشيد روشن و نورانى هستند.

قطر كهكشان راه شيرى صد هزار سال نورى است. در فاصله۹/۲ ميليون سال نورى از ما كهكشان آندرومدا قرار دارد. قطر«آندرومدا» كه نزديك  ترين كهكشان به ما است دو برابر قطر راه شيرى است. آندرومدا را مى توان در آسمانى صاف و به دور از آلودگى نورى شهرها با چشم غيرمسلح (بدون تلسكوپ) مشاهده كرد. آن چه در آينده اين دو كهكشان جالب توجه است سرانجام آن دو است كه سرنوشت يكسانى در انتظارشان است. راه شيرى و آندرومدا كه با سرعت ۸۰ كيلومتر بر ثانيه به هم نزديك مى شوند در حدود ۱۲ ميليارد سال ديگر به هم مى رسند و تبديل به يك كهكشان بزرگ بيضوى مى شوند. البته هيچ كدام يك از ما انسان ها در آن زمان نخواهيم بود تا اين اتفاق بزرگ را مشاهده كنيم ولى شايان گفتن است كه از چند ميليارد سال ديگر سرعت نزديكى دو كهكشان به يكديگر بيشتر مى شود تا سرانجام هر دو درون همديگر فرو مى روند و صحنه بسيار زيبايى را به تصوير مى كشند كه بى شك هيچ گاه در قلمرو كهكشان ما رخ نداده است. البته در آن هنگام ديگر زمينى وجود ندارد كه نوادگان انسان هاى امروزى بتوانند اين واقع استثنايى را مشاهده كنند زيرا كه پيش از آن در ۵ ميليارد سال آينده خورشيد تبديل به يك غول سرخ خواهد شد و سيارات عطارد، زهره و زمين را در خود خواهد بلعيد. شايد كه در آن زمان انسان هاى ديگرى در گوشه ديگرى از اين دنيا شاهد اين پديده زيبا باشند.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 

26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40