دوستداران سينما و دانش پژوهان هيچ گاه تصوير HAL  كامپيوتر هوشمند فيلم اديسه فضايى را از ياد نمى برند. كامپيوترى شورشى كه با حضور اضطراب آورش در سرتاسر سفينه هم قطاران انسانش را به كام مرگ فرستاد و هنوز هم پس از چهار دهه، به عنوان ماندگارترين تصوير هولناك تسلط هوش مصنوعى بر آدمى در خاطرها مانده است. تدبير «آرتور سى كلارك» براى توجيه نافرمانى  HAL  در قسمت بعدى داستان («۲۰۱۰- اديسه دو» كه در سال ۱۹۸۲ منتشر شد) طرح تضاد ميان دستورات محرمانه اى بود كه تنها HAL  از آنها مطلع بود و در بلاتكليفى ناشى از اشكالات منطقى ناچار به حذف انسان ها و انجام كامل ماموريت (اولين اولويت مجموعه وظايف HAL   شده بود.

اما چنين تدبيرهايى از پس ذهنيت منفى گرايى كه انديشه عصيان ماشين ها بر انسان را در ذهن مى پروراند، برنيامد و حتى در صورت نبود HAL  جايگزين ديگرى بر آن يافت مى شد. اكنون در سال ۲۰۰۵ اولين كامپيوتر سخنگو ماموريت فضايى خويش را آغاز كرده است و البته هنوز ابتدايى تر از آن است كه بتواند نقشى كليدى در ايستگاه فضايى ايفا كند. «كلاريسا» كار خود را با تست ذخاير آبى شروع كرده و در آينده اى نزديك مى توان انتظار كارهاى مهم ترى را از او داشت. البته بنابر گفته هاى مدير پروژه، حتى با پيشرفت «كلاريسا» در نسخه هاى بعدى دست يافتن به كامپيوترى مانند HAL  كه بتواند بدون مشاوره انسان تصميم مستقلى بگيرد هنوز راه زيادى در پيش است. فرستادن «كلاريسا» به ايستگاه فضايى اگرچه گام فوق العاده اى در پروژه هاى فضايى محسوب نمى شود اما بيش از آن، تحقق روياى ديرينه اى است كه به رغم پيشينه و ظاهر ترديدآميزش آنقدر نكات مثبت فراوان دارد كه ما را نسبت به آينده هوش مصنوعى وادار به خوش بينى مى كند و جايى براى منفى بافى صرف باقى نمى گذارد.

• • •
 

كامپيوتر سخنگوى «كلاريسا» براى نخستين بار ماموريت فضايى خود را آغاز كرد. طراحان «كلاريسا» اميدوارند كه «كلاريسا» قابل اعتمادتر از

HAL

 (كامپيوتر سخنگو و شورشى فيلم «۲۰۰۱- يك اديسه فضايى») از كار درآيد. اين برنامه در ابتدا با گزارش تست ذخاير آبى با فضانوردان ايستگاه بين المللى فضايى سخن مى گويد، اما توسعه دهندگان اين برنامه اميدوارند در آينده بتوان آن را براى كليه وظايف وابسته به كامپيوتر در ايستگاه فضايى به كار برد.
«كلاريسا»در واقع براى دريافت داده هاى فضانوردان طراحى شده است. طراحان «كلاريسا» معتقدند اجراى ۱۲ هزار فرآيند ضرورى براى رسيدگى به ISS  و هدايت آزمايش هاى علمى آن هم به طور همزمان و از طريق خواندن دستورات زمان بر، دشوار خواهد بود. اين نرم افزار با پرسش از فضانوردان جزئيات فرآيند موردنظر آنها را دريافت مى كند و از طريق دستورات گام به گام آن را مى خواند. فضانوردان به كمك دستورات ساده اى مانند «بعدى (Next)  يا عبارات كمى پيچيده تر اين برنامه را كنترل مى كنند.

مايكل فينك فضانورد آمريكايى كه در سال ۲۰۰۴ شش ماه را در ISS  گذراند، مى گويد: «فرض كنيد شما و كامپيوترتان در گرانش كم معلق هستيد و مى خواهيد نمونه آبى را با جست وجو در صفحات راهنماى مانيتور كامپيوتر تست كنيد. حال اينكه وجود «كلاريسا» درست مثل اين است كه يكى از اعضاى خدمه همه جا حاضر است.»

«آن هاكى» دانشمند علوم كامپيوتر و رهبر پروژه در مركز پژوهش هاى «ايمز» ناسا در كاليفرنيا مى گويد: «ايده اصلى ايجاد سيستمى بود كه بتواند گام ها را براى بخش هاى تحت كنترل بخواند و در نتيجه فضانوردان بتوانند تمام حواس خود را بر روى انجام درست وظايف متمركز كنند.»

اين نرم افزار روى لپ تاپ نصب شده و فضانوردان از طريق گوشى (براى جلوگيرى از سر و صداى جنبى ايستگاه) با آن ارتباط برقرار مى كنند. به گفته فضانوردان اين برنامه «گوش مى دهد» و پس از تحليل آنها به كمك۷۵ دستور نرم افزارى با استفاده از دايره واژگان ۲۵۰ كلمه اى، واكنش نشان مى دهد.

«كلاريسا» هر بار حدود ۹۴ درصد دستورات را به دقت تفسير مى كند و در صورت بروز اشتباه، فضانوردان مى توانند با گفتن عبارت «نه، منظورم اين بود كه.......» آن را تصحيح كنند. چون «كلاريسا» به همه چيز گوش مى دهد، نسخه هاى ابتدايى آن به دليل دستورات يا مكالمه نامربوط فضانوردان هربار حدود ۱۰ درصد تفسير اشتباه داشت. بنابراين طراحان به سراغ مركز تحقيقات «زيراكس (Xerox)  اروپا در فرانسه رفتند.

«منى رينر» (Manny Rayner)  مدير اجرايى پروژه در «ايمز» مى گويد: «پژوهشگران اين مركز ميزان خطاها را با به كارگيرى متن عباراتى به عنوان «سيستم فيلتر اشتباهات» به نصف كاهش دادند. 

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 

26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40