جنس ذره آلفا ، هسته اتم هليوم است كه از دو نوترون و دو
پروتون تشكيل يافته است. جرم آن حدود 4 برابر جرم پروتون و بار
الكتريكي آن 2+ و علامت اختصاري آن (4,2)He است. برد ذره آلفا
به عنصر مادر ، انرژي اوليه و جنس محيط بستگي دارد. مثلا برد
ذره آلفا صادره از راديوم در هوا تقريبا 4.8 سانتيمتر ميباشد.
ذره آلفا به علت داشتن 2 بار مثبت هنگامي كه از نزديكي يك اتم
عبور مي كند، ممكن است تحت تاثير ميدان الكتروستاتيكي خود ،
الكترون مدار خارجي آن اتم را خارج سازد و يا به عبارت ديگر
اتم را يونيزه كند. همچنين ذره آلفا قادر است محل الكترون را
تغيير دهد، يعني الكترون تحت تاثير ميدان الكتريكي ذره آلفا از
مدار پايين تري به مدار بالاتر صعود ميكند و در نتيجه اتم به
حالت برانگيخته در ميآيد. قابليت نفوذ ذره آلفا بسيار كم است.
جنس ذره بتاي منفي ، از جنس الكترون ميباشد، بار الكتريكي آن
1- و علامت آن بتاي منفي است. برد ذره بتا در هوا در حدود چند
سانتيمتر تا حدود يك متر است. البته برد اين ذره نيز به انرژي
اوليه (عنصر مادر) و جنس محيط بستگي دارد. برخلاف ذره آلفا ،
ذره بتا از نظر حفاظت يك خطر خارجي محسوب ميشود. خاصيت يون
سازي اين ذره به مراتب كمتر از ذره آلفا است، يعني بطور متوسط
در حدود 100 مرتبه كمتر از ذره آلفا ميباشد. ذره بتا ميتواند
در اتمها ايجاد برانگيختگي كند، ولي اين خاصيت نيز در ذره بتا،
به مراتب كمتر از ذره آلفا است. قدرت نفوذ ذره بتا بطور متوسط
100 برابر بيشتر از ذره آلفا است. طيف ذره بتا تك انرژي نيست،
بلكه يك طيف پيوسته است كه تمام مقادير انرژي از 0 تا انرژي
ماكزيمم را دارا ميباشد. اين ذره همان پوزتيرون است كه ضد
ماده الكترون ميباشد. جرم آن با جرم الكترون برابر بوده و
داراي باري مخالف با بار الكترون است و علامت اختصاري آن حرف
بتاي مثبت است.
جنس اشعه گاما از جنس امواج الكترومغناطيسي ميباشد، يعني از
جنس نور است. ولي با طول موج بسيار كوتاه كه طول موج آن از 1
تا 0.01 آنگستروم تغيير ميكند. جرم آن در مقياس اتمي صفر ،
سرعت آن برابر سرعت نور ، بار الكتريكي آن صفر و علامت اختصاري
آن حرف گاما ميباشد. انرژي اشعه گاما از 10 كيلو الكترون ولت
تا 10 مگا الكترون ولت تغيير ميكند. برد آنها بسيار زياد است.
مثلا در هوا چندين متر است. خاصيت ايجاد يونيزاسيون و
برانگيختگي در اشعه گاما نيز وجود دارد. ولي به مراتب كمتر از
ذرات آلفا و بتا است. مثلا اگر قدرت يونيزاسيون متوسط اشعه
گاما را يك فرض كنيم، قدرت يونيزاسيون متوسط ذره بتا 100 و ذره
آلفا 104 خواهد بود. قدرت نفوذ اين اشعه به مراتب بيشتر از
ذرات بتا و آلفا است. طيف انرژي اشعه گاما ، همانند ذرات آلفا
تك انرژي است. يعني تمام فوتونهاي گاماي حاصل از يك عنصر
راديواكتيو داراي انرژي يكساني هستند.