تجربه هاي گذشته توسعه فناوري هاي مختلف نشان داده است نداشتن دورانديشي در زمينه فناوري هاي در حال توسعه و نداشتن آمادگي كافي براي مواجهه با گسترش آنها لطمات جبران ناپذيري به دولت ها و ملت ها زده است. بنابراين در دنياي كنوني كه سرعت تحولات و پيشرفت ها به بيشترين مقدار خود تا بحال رسيده است داشتن دورانديشي براي مواجهه با آينده در همه زمينه ها ضروريست.

دورانديشي، آمادگي براي آينده است تا با شناخت فرصت ها و تهديدهاي احتمالي، شرايط لازم براي دستيابي هرچه بهتر به « سود رقابتي »، « بهبود كيفيت زندگي » و « توسعه پايدار » مشخص شود. در حقيقت دورانديشي يك ابزار لازم براي بقاء در آينده (به مفهوم قابل قبول آن يعني پيداكردن جايگاه مناسب در آينده، حفظ ارزش ها و آرمان هاي خود ) و دفع خطرات و تهديدها و استفاده از فرصت هاي پيش رو است.

در راستاي اين تلاش و پس از مشخص كردن فناوري هاي عام نوظهور بايد آن دسته از بخش هاي زيربنايي تحقيقات راهبردي را كه علاوه بر احتمال سوددهي اقتصادي و اجتماعي بيشتر، نقشي كليدي در امنيت ملي و رشد اقتصادي كشور بازي مي كنند جستجو كرد.

اما وقتي حرف از آينده مي شود نظرات افراد و گروه ها و همچنين گزينه هاي پيش رو ممكن است بسيار زياد و متفاوت باشد كه نمي توان به همه آنها جامه عمل پوشاند. بنابراين جهت استفاده بيشتر از اين نظرات و گزينه ها روش هايي را براي مدون كردن و ارزيابي آنها بکار مي گيريم.

-       • روش هاي دورانديشي در فناوري

با بكار بردن روش هاي دورانديشي مي توان در يك سازمان يا يك كشور يك ديدگاه مشترك ايجاد كرد و بدينوسيله به يك وفاق عمومي رسيد. اهميت چنين همكاري يا وفاقي در سطح همه ارگانهاي يك كشور يا يك سازمان و هم سو شدن همه نهادهاي تأثيرگذار در جهت رسيدن به يك هدف مشترك بر همگان روشن است.

در اين روش ها معمولاً سعي مي شود معيارهايي كلي براي ارزيابي تعيين گردد و در هر مورد فناوري مورد نظر با اين معيارها سنجيده شود. اين روش ها سعي مي كنند نقاط تاريك و مبهم اين فناوري ها را هرچه بيشتر روشن كنند تا ارزيابي ساده تر و دقيق تر انجام شود.

يكي ديگر از دلايل استفاده از روش هاي دورانديشي،  دانستن زمان تغييرات در آينده است. البته منظور از زمان در سطوح مختلف متفاوت است، مثلاً در كشاورزي منظور از زمان،  هنگام وقوع چرخه تغييرات است و در صنعت مفهوم زمان پشت سرهم بودن تغييرات تلقي مي شود يعني كداميك زودتر از ديگران به وقوع مي پيوندد. با بکاربردن روش هاي دور انديشي مي توان زمان رخ دادن تغييرات مهم در صنعت و بطور کلي نوع زندگي بشر و نيز ترتيب انجام اين تغييرات را بدست آورد.

 روش هاي مهمي که تا بحال براي انجام دور انديشي از آنها استفاده شده است عبارتند از :

1-    روش دلفي

2-    روش سناريو

 -       • بخش هاي مختلف دور انديشي در فناوري

در ديدگاه سنتي، تنها مناسب  بودن فناوري براي انجام وظايف مورد نظر و دوره بازگشت سرمايه آن مورد توجه قرار مي گيرد. و در نظر گرفتن تأثيرات اجتماعي و آثار آن بر بخش هاي مختلف زندگي بشر معمولاً فراموش مي شود.

اما اين شيوه نمي تواند مسائل مربوط به توسعه يك فناوري در آينده را بطور كامل در نظر بگيرد, چرا كه معمولاً دامنه تغييرات گسترده است و ايجاد يك تحول يا توسعه يك فناوري اثرات عميقي در زمينه هاي ديگر و علوم انساني مي گذارد.

بنابراين بنظر مي رسد دورانديشي در دو بخش بايد انجام شود:

1-    محصولاتي كه اين فناوري براي ما در آينده توليد خواهد كرد.

2-    تأثيراتي كه اين فناوري بر روي زندگي انسان ها خواهد داشت از قبيل تأثيرات اجتماعي، تأثير بر سلامتي،  محيط و سيستم حمل ونقل مواد.

پس از دورانديشي يك فناوري مراحل برنامه ريزي و تلاش براي رسيدن به اهداف بدست آمده در دورانديشي آغاز مي شود.  

-       • نانوتکنولوژي

نانوتکنولوژي يکي از فناوري هاي جديد است که آينده بسيار روشني براي آن پيش بيني مي شود. گستردگي دامنه تاثير اين فناوري بسيار زياد بوده و گفته مي شود اين فناوري مي تواند بيشتر جنبه هاي زندگي بشر را تحت تاثير قرار دهد. از اين جهت بکارگيري شيوه برخوردي مناسب با اين پديده و داشتن شناخت کافي از زمينه هاي مختلف آن بسيار مهم است.

-       • دورانديشي در نانوتکنولوژي

با توضيحات داده شده بديهي است که دورانديشي در نانوتکنولوژي ضروريست و گستردگي دامنه تاثيرات اين فناوري در زندگي بشر ضرورت آن را بيشتر مي کند. تا بحال کشورهايي مانند هلند و امريکا دورانديشي فناوري نانو را انجام داده اند.

اين دورانديشي براي کشورهاي در حال توسعه مانند ايران که داراي صنعت پيشرفته اي نيستند بايد با دقت و جامعيت زيادي انجام شود چرا که انتخاب بخش هاي مناسب براي انجام فعاليت هاي تحقيقاتي با توجه به شرايط و اولويت هاي کشور کاري دشوار است.

براي انجام دورانديشي نانوتکنولوژي در مرحله اول بايد شناخت خوبي از عناصر تشکيل دهنده اين فناوري بدست آورد. بديهي است که هر چه اين شناخت کامل تر باشد انجام دورانديشي براساس آن ساده تر و دقيق تر خواهد بود. براي شناخت کافي لازم است تقسيم بندي مناسبي از اجزاي اين فناوري داشته باشيم, بگونه اي که رابطه بين قسمت هاي مختلف مشخص باشد. داشتن اين تقسيم بندي به شناخت ابعاد مختلف اين فناوري کمک مي کند.

-       • درخت نانوتکنولوژي

ضرورت انجام اين تقسيم بندي, ايده ترسيم يک درخت براي نانوتکنولوژي را به ذهن نزديک مي کند. درخت نانوتکنولوژي کليه جزئيات مربوط به اين فناوري اعم از: واحدهاي سازنده نانويي, محصولات, سيستم هاي نانويي, ابزار و غيره را مي تواند در بر داشته باشد.

  گنجاندن همه اين بخش ها در يک تقسيم بندي به شيوه مناسب به وسعت ديد و احاطه زيادي نياز دارد. چرا که اين فناوري در حال گسترش است و بطور پياپي براي هر قسمت کاربردهاي بيشتري پيدا مي شود يا ارتباطات جديدتري کشف مي گردد. بهمين دليل اين درخت نيز بايد بطور مداوم تصحيح و کامل تر شود