آشنائی
با فناوری معجزه گر آینده جهان- نانو تکنولوژی- به زبان ساده
در نیم قرن گذشته
شاهد حضور حدود پنج فناوری عمده بودیم، که باعث پیشرفت های عظیم
اقتصادی در کشورهای سرمایه گذار و ایجاد فاصله شدید بین کشورهای
جهان شد. متأسفانه در کشور ما بدلیل فقدان جرات علمی و عدم تصمیم
گیری بموقع ، به این فرصتها پس از گذشت سالیان طلائی آن بها داده
می شد که البته سودی هم برای ما به ارمغان نمی آورد، همچون فنآوری
الکترونیک و کامپیوتر در دو سه دهه گذشته که امروزه علیرغم توانائی
دانشگاهی و داشتن تجهیزات آن، هیچگونه حضور تجاری در بازارهای چند
صد میلیاردی آن نداریم. فناوری نانو جدیدترین این فرصتها ست، که
کشور ما باید برای حضور یا عدم حضور درآن خیلی سریع تصمیم خود را
اتخاذ کند.
علم و فناوری نانو (
نانو علم و نانو تکنولوژی) توانائی بدست گرفتن کنترل ماده در ابعاد
نانومتری (ملکولی) و بهره برداری از خواص و پدیده های این بعد در
مواد، ابزارها و سیستم های نوین است. این تعریف ساده خود
دربرگیرنده معانی زیادی است. به عنوان مثال فناوری نانو با طبیعت
فرا رشته ای خود، در آینده در برگیرنده همه ی فناوریهای امروزین
خواهد بود و به جای رقابت با فن آوری های موجود، مسیر رشد آنها را
در دست گرفته و آنها را به صورت « یک حرف از علم» یکپارچه خواهد
کرد.
میلیونها سال است که در طبیعت ساختارهای بسیار پیچیده با ظرافت
نانومتری ( ملکولی ) – مثل یک درخت یا یک میکروب – ساخته می شود.
علم بشری لینک در آستانه چنگ اندازی به این عرصه است، تا
ساختارهائی بی نظیر بسازد که در طبیعت نیز یافت نمی شوند. فناوری
نانو کاربردهای را به منصه ظهور می رساند که بشر از انجام آن به
کلی عاجز بوده است و پیامدهائی را در جامعه برجا می گذارد که بشر
تصور آنها را هم نکرده است. به عنوان مثال:
• ساخت مواد بسیار سبک و محکم
برای مصارف مرسوم یا نو
• ورشکستگی صنایع قدیمی همچون فولاد با ورود تجاری مواد نو
• کاهش یافتن شدید تقاضا برای سوخت های فسیلی
• همه گیر شدن ابر کامپیوترهای بسیار قوی، کوچک و کم مصرف
• سلاحهای سبک تر، کوچکتر، هوشمند تر، دوربردتر، ارزانتر و نامرئی
تر برای رادار
• شناسائی فوری کلیه خصوصیات ژنتیکی و اخلاقی و استعدادهای ابتلا
به بیماری
• ارسال دقیق دارو به آدرس های مورد نظر در بدن و افزایش طول عمر
• از بین بردن کامل عوامل خطرناک جنگ شیمیائی و میکروبی
• از بین بردن کامل ناچیز ترین آلاینده های شهری و صنعتی
• سطوح و لباسهای همیشه تمیز و هوشمند
• تولید انبوه مواد و ابزارهائی که تا قبل از این عملی و اقتصادی
نبوده اند ،
• و بسیاری از موارد غیر قابل پیش بینی دیگر!
دكتر Drexler در
همایش جهانی نظام علمی در زمینه نانوتكنولوژی اظهار كرده است: “در
جهان اطلاعات ، تكنولوژیهای دیجیتالی كپیبرداری را سریع، ارزان،
كامل و عاری از هزینهبری یا پیچیدگی محتوایی نمودهاند. حال اگر
همین وضعیت در جهان ماده اتفاق بیافتد چه میشود. هزینه تولید یك
تن تری
بیت تراشههای RAM تقریبا"
معادل با هزینه بری ناشی از تولید همان مقدار فولاد میشود”.
دكتر Smalley رئیس
هیئت تحقیقاتی دانشگاه رایس و كاشف Buckyballs میگوید: "
نانوتكنولوژی روند زیانبار ناشی از انقلاب صنعتی را معكوس خواهد
كرد". در مقدمه مقاله نانوتكنولوژی كه توسط آقایان Peterson و Pergamit در
سال 1993 نگاشته شده چنین آمده است :" تصور كنید قادرید با نوشیدن
دارو كه در آب میوه مورد علاقهتان حل شده است سرطان را معالجه
كنید . یك ابر كامپیوتر را كه به اندازه یك سلول انسان است در نظر
بگیرید. یك سفینه فضایی 4 نفره كه به دور مدار زمین میگردد با
هزینهای در حدود یك خودروی خانوادگی تجسم كنید" .
موارد فوق، فقط تعداد محدودی از
محصولات انتظار رفته از نانوتكنولوژی هستند. انسان در معرض یك
انقلاب اجتماعی تسریع شده و قدرتمند است كه ناشی از علم
نانوتكنولوژی است. در آینده نزدیك گروهی از دانشمندان قادر به ساخت
اولین آدم آهنی با مقیاس نانومتری میگردند كه قادر به همانندسازی
است. طی چند سال با تولید پنج میلیارد تریلیون نانوروبات ، تقریبا"
تمامی فرایندهای صنعتی و نیروی كار كنونی از رده خارج خواهند شد.
كالاهای مصرفی به وفور یافتشده ، ارزان، شیك و با دوام خواهند شد.
دارو یك جهش سریع و كوانتومی را به جلو تجربه خواهد نمود. سفرهای
فضایی و همانندسازی امن و مقرون به صرفه خواهند شد. به این دلایل و
دلائلی دیگر، سبكهای زندگی روزمره در جهان بطور زیربنایی متحول
خواهد شد و الگوی رفتاری انسانها تحتالشعاع این روند قرار خواهد
گرفت.
سه فناوری تسخیرکننده
از طرفی شاید بتوان گفت تسخیرکنندگان
علم و فناوری آینده در سه گروه فناوری اطلاعات، نانوفناوری و زیست
فناوری خلاصه می شوند.
قرارگیری مقادیر و حجم زیادی از
اطلاعات در فضائی کوچک از ابعاد هم گرائی نانوفناوری و فناوری
اطلاعات می باشد از طرفی در زیست فناوری و یا به عبارتی برای زیست
شناسان قرار گیری حجم زیادی از اطلاعات در یک فضای بسیار کوچک
موضوعی بسیار آشنا می باشد. در
کوچکترین سلول انسانی همه اطلاعات مربوط به یک موجود زنده از قبیل
رنگ مو، رشد استخوان و عصب ها وجود دارد. حتی در قسمت بسیار کوچکی
از سلول به نام DNA که
شامل حدوداً پنجاه اتم می باشد همه این اطلاعات ذخیره می گردد ( نه
تنها سطح یا به عبارتی تعداد اتم ها بلکه نحوه قرار گرفتن این
زنجیره ها در ذخیره سازی اطلاعات زیستی اهمیت دارد). شاید یکی از
علل هم گرائی این فناوری و فناوری اطلاعات وجود همین مسائل مشترک
این سه فناوری است.
ابزارهای جدید برای كارهای ظریف
اگر شما از دانشمندان علوم سطح
بپرسید كه چه پیشرفتهای عمده دستگاهی باعث شدهاند تا نانوتكنولوژی
در خطوط مقدم تحقیقات علوم فیزیكی قرار گیرد، تقریبا" همه آنها به
داستان میكروسكوپ پروب اسكنكننده SPM
(Scanning probe microscope SPM :
در SPM یک
پروب نانوسکوپی در ارتفاع ثابتی بر بالای بستری از اتمها حفظ
میشود. این فاصله میتواند آنقدر کم باشد که الکترونهای اتمهای
تیرک و سطح با هم تعامل داشته باشند. این تعاملات میتواند آنقدر
قوی باشد، که اتمها از جا کنده شده و به جای دیگری بروند.) اشاره
میكنند. علیرغم تازه واردگی به عرصه تحلیل دستگاهی، استفاده از
میكروسكوپی تونلزنی اسكنكننده STM
(Scanning tunneling microscope STM :
وسیلهای برای تهیه تصویر از اتمهای روی سطوح مواد، که نقش مهمی در
درک توپوگرافی و خواص الکتریکی مواد و رفتار قطعات میکروالکترونیکی
دارند.
STM بر
خلاف یک میکروسکوپ نوری، برای تهیه تصویر نیروهای الکتریکی را با
یک پروب نازکشده به حد تیزی یک اتم آشکار میکند. پروب سطح را
جاروب کرده، بینظمیهای الکتریکی حاصل از پوستههای الکترونی یا
ابرالکترونی پیرامون اتمها را به کمک یک کامپیوتر به تصویر مبدل
میکند. به دلیل یک اثر مکانیک کوانتومی موسوم به «تونلزنی»،
الکترونها میتوانند به سادگی از تیرک به سطح و بالعکس بجهند.
درجه وضوح تصاویر در حدود nm1 یا
کمتر است. از STM میتوان
برای جابجایی تک به تک اتمها و تهیه نقشههای پروضوح از سطوح مادی
استفاده کرد.) ، میكروسكوپی نیروی اتمی(AFM) و دیگر تكنیكهای
مشتقشده از این دو مورد اصلی در بسیاری از آزمایشگاهها ، به دلیل
حجم زیاد اطلاعاتی كه از مقیاس نانومتر به دست می دهند، متداول و
حتی گریزناپذیر شده است.
ریچارد فینمن طی یك سخنرانی در همایش
جامعه فیزیك آمریكا در 1959 در مؤسسه تكنولوژی كالیفرنیا كه بعد در
آنجا استاد فیزیك شد ایدههایی بنیادی در زمینه كوچكسازی نوشتجات،
مدارها و ماشینها ایراد كرد : " آنچه من میخواهم به شما بگویم،
مسئله دستكاری و كنترل اشیاء در مقیاس كوچك است. تردیدی وجود ندارد
كه در نوك یك سوزن آنقدر جا هست كه بتوان تمام دایرهالمعارف
بریتانیكا را جا داد." فینمن برای به تفكر واداشتن محققین و تاكید
نمودن بر عقیدهاش مبنی بر امكان فیزیكی چنین معجزهای ،
جایزههایی 1000 دلاری برای اولین افرادی كه به اهداف مشخص شده ای
در كوچكسازی كتابها و موتورهای الكتریكی دست یابند تعیین كرد.
فینمن تاكید كرد : " من در حال خلق ضد جاذبه نیستم كه به فرض روزی
اگر قوانین (فیزیك) آنچه ما میپنداریم، نبودند عملی شود. من صحبت
از چیزی میكنم اگر قوانین آنچه ما میپنداریم باشند، عملی خواهد
بود. ما به آن دست پیدا نكردهایم چون خیلی ساده هنوز درصدد انجام
آن نبودهایم."
وضعیت جهانی
از فناوری نانو به عنوان "رنسانس
فناوری" و" روان کننده جریان سرمایه گذاری " یاد می شود.ورود
محصولات متکی بر این فناوری جهشی بس عظیم در رفاه و کیفیت زندگی و
توانائی های دفاعی و زیست محیطی به همراه خواهد داشت و موجب بروز
جابجائی های بزرگ اقتصادی خواهد شد . هم اکنون بخش های دولتی و
خصوصی کشورهای مختلف جهان شامل ژاپن ، آمریکا، اتحادیه اروپا، چین،
هند، تایوان، کره جنوبی، استرالیا، اسرائیل و روسیه در رقابتی
تنگاتنگ بر سر کسب پیشتازی جهانی در لااقل یک حوزه از این فناوری
به سر میبرند . هم اکنون روی هم رفته حدود 30 کشور دنیا در زمینه
فناوری نانو دارای "برنامه ملی" یا درحال تدوین آن هستند، وطی پنچ
سال گذشته بودجه تحقیق و توسعه در امر فناوری نانو را به 5/3 برابر
افزایش داده اند. کشورهای ژاپن و آمریکا نیز فناوری نانو را اولین
اولویت کشور خود در زمینه فناوری اعلام کرده اند .
و امّا بطور کلی و خلاصه اینکه
• نانوتكنولوژی چست؟
• نانوتكنولوژی مطالعه ذرات در مقیاس اتمی برای كنترل آنهاست. هدف
اصلی اكثر تحقیقات نانوتكنولوژی شكلدهی تركیبات جدید یا ایجاد
تغییراتی در مواد موجود است. نانوتكنولوژی در الكترونیك،
زیستشناسی، ژنتیك، هوانوردی و حتی در مطالعات انرژی بكار برده
میشود. ؟"
Nano" چرا •
nano كلمهای یونانی به معنی كوچك است و برای تعیین مقدار یك
میلیاردیم یا 9- 10 یك كمیت استفاده میشود. چون یك اتم تقریباً"
10 نانومتر است، این اصلاح برای مطالعه عمومی روی ذرات اتمی و
مولكولی بكاربرده میشود.
• تفاوت بین نانوعلم و نانوتكنولوژی چیست؟
• نانو علم صرفا" تحقیق است ولی نانوتكنولوژی كاربرد تحقیقات برای
حل مسائل و ساخت مواد جدید است.
• نانوتكنولوژی از كجا آمده است؟
• برای اولین بار ریچارد فینمن برنده جایزه نوبل فیزیك پتانسیل
نانوعلم را در یك سخنرانی تكاندهنده با نام " درپایین اتاقهای
زیادی وجود دارد"، مطرح كرد . فینمن اصرار داشت، كه دانشمندان ساخت
وسائلی را،كه برای كار در مقیاس اتمی لازم است، شروع كنند. این
موضوع مسكوت ماند، تا اینكه اریك دركسلر (دانشجوی تحصیلات تكمیلی MIT
ندای فینمن را شنید و یك قالبكاری برای مطالعه "وسایلی كه توانایی
حركت دادن اشیاء مولكولی و مكان آنها را با دقت اتمی دارند" ایجاد
كرد، كه در سپتامبر 1981 در مقالهای با نام " پروتئین راهی برای
تولیدانبوه مولكولی ایجاد میكند" آن را ارائه داد. دركسلر آن را با
كتابی بنام " موتورهای خلقت" دنبال كرد و توسعه مفهوم نانوتكنولوژی
را همانند یك كوشش علمی ادامه داد. اولین نشانه های ثبتشده از این
مفهوم نانوتكنولوژی تغییر مكان دادن اشیا مولكولی، در سال 1989 بود،
موقعی كه دانشمندی در مركز تحقیقات آلمادن IBM اتمهای
منفردگزنون را روی صفحه نیكل حركت داد، تا نام IBM را
روی سطح نیكل نقش كند.
• آیا نانوتكنولوژی خیالیتر از علم است؟
• از موقعی كه اولین مقاله در دهه گذشته منتشر شد، از
نانوتكنولوژی همانند چوبدست سحرآمیزی برای ساخت كودكان طراح تا
ماشینهای تولید اكسیژن برای استعمار كره مریخ، تصور میشد. هیجانات
از واقعیات جلوتر بود، اما پیشرفت واقعی با مسائلی پیشپا افتاده
شروع شد.چند سال پیش محققین در دانشگاههای كالیفرنیا، رایس و MIT موفق
به ساخت نانوذراتی شدند، كه به دانشمندان كمك میكردند. تعدادی از
اساتید این دانشگاهها شركتهایی تأسیس كردند، كه وسایل موردنیاز
برای تحقیقات مقیاس نانو را میساختند. اكنون آنها به شدت دنبال
حفاظت كارهایشان از طریق ثبت اختراع هستند، تا زمینه تولید
فرایندهایشان را فراهم كنند. كاربردهای علمی نانوعلم هنوز كم است.
اما مقداری از تولیدات اولیه اكنون وارد بازار میشوند.
• كارهای علمی انجامشده بوسیله
نانوتكنولوژی چیست؟
• بیشترین كار علمی روی ایجاد تغییراتی در مواد شیمیایی یا نقشهبرداری
از تركیبات زیستی، مانند DNA و
سلولهای سرطانی است. بعضی ازاولین محصولات تجاری، بهبود تولیدات
شیمیایی كنونی یا روشهای پزشكی است.
سید
فخرالدین افضلی
نقل از شرقیان
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25
26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40
آخرین
مقالات |