اين كتاب براى رد محدوديت سرعت كه توسط شخصى به نام آلبرت اينشتين اعلام شده است، از متنى جذاب و قوى استفاده مى كند، تا مطالب عامه فهم خود را در مورد كيهانشناسى جديد، بيان كند. 

ماگيو در اين كتاب شوخ طبع، بذله گو، طنزپرداز، خودمدار و حتى گاهى اوقات عصبانى است و انتقاد از رقيبان براى وى بسيار آسان است. مولف كتاب جوانى جاه طلب نيست، بلكه استاد ۳۵ ساله فيزيك نظرى است. به رغم شهرت و اعتبار دانشگاه هايى كه وى در آن تحصيل كرده است _ دانشگاه ليسبون، استفاده از بورسيه تحصيلى در كمبريج و استاد فعلى امپريال كالج لندن _ لحن گفتارش عصبانى است.

اين كتاب كم حجم كه به دليل استفاده از عبارت هاى زشت، ناخوشايند جلوه مى كند، به ادعاهاى خاصى در مورد آثار همكاران، داوران خيالى، ويراستاران و هر كس ديگرى كه با آنها روبه رو است، متوسل مى شود. پرده دوم سناريوى فعلى ما در مورد كيهانشناسى كه در دهه ۱۹۷۰ آغاز شده است، علاوه بر ارائه تفسيرهاى ساده، دو معماى بزرگ و آشكار نيز با خود دارد. 

چرا به رغم آنكه فضاى سه بعدى كيهانى كه در فضا زمان چهاربعدى جهانى خميده اينشتين قرار دارد، درست همانند فضاى اقليدسى، كاملاً مسطح است؟ چرا محتويات آن در مقياس بزرگ چنين همگون است؟ در دهه ۱۹۸۰ آلن اچ گات از موسسه فناورى ماساچوست پاسخ واحدى براى هر دو پرسش يافت.

اين پاسخ كه تورم (inflation)  نام دارد بيان مى كند كه درست پيش از انبساط آهسته و مداوم فضا كه باعث مى شود مواد موجود در آن به اطراف پراكنده شوند، در يك فاصله زمانى كوتاه انبساط فضايى ناگهانى، شديد و غيرمعمولى رخ داده است. آن ميدان گذرا، در نهايت از بين رفت و مخلوط پيچيده اى از ذرات (و از جمله تابش ها) را به وجود آورد كه هنوز هم در فضا سير مى كنند. آثار اين فشار اوليه هنوز هم به صورت انبساط هابل كه براى ما قابل مشاهده است، وجود دارد كه سرعت اين انبساط امروزه در حال افزايش است.

در حقيقت خود اين كيهان پيش از آنكه بسيارى از موضوعات پيچيده آن شناخته شود، توصيف شده بود. در سال ۱۹۱۸ اينشتين و ويليام دو سيتر (de. W Sitter)  دوست اخترشناس آلمانى اش خواص فضاى گسترده و زمان را به صورتى كه ما امروز مى شناسيم، دريافتند. اثر دافعه اى تورم برخلاف جاذبه گرانشى است و توانسته است فضازمان كيهان را چنان سريع گسترش داده و چنان از هم دور كند كه تقريباً هر قسمت از جهان مسطح شده است.

فيزيك ذرات امروزى ما چنين رفتارى را مجاز دانسته، در نتيجه چنين چيز هاى شگفتى پذيرفتنى است. ما امروزه راحت از چيز هايى كه در آن ايام، غيرواقعى به نظر مى رسيد استفاده مى كنيم.

هيچ كس نمى بايست تفسير هاى اينشتين و دوسيتر را پذيرفته باشد چرا كه اين تفسير ها آنچنان كه ما امروزه مى بينيم، با مشاهدات سازگار نبود. وراى تمام كهكشان ها سطح همگنى را در دوردست ها مشاهده مى كنيم كه تقريباً منشاء تمام فوتون هاى كيهان و تابش هاى دمايى است كه با طيف هايى كه ماكس پلانك تهيه كرده است، هماهنگى كامل دارد. دماى يكسانى با دقتى بهتر از يك در صد هزار در تمام نقاط آسمان مشاهده شده است. 

فنجان قهوه كرم دار شما نيز اين نكته را تاييد مى كند. همگونى در سيارات از مخلوط شدن ناشى مى شود. پذيرش اين نكته آسان است كه فوتون هايى كه از پلاسماى تيره در حال انبساط گريخته اند، در فضا جارى شده و آنهايى كه سرعت هاى كمترى داشته اند، قطعه هايى را به وجود مى آورند كه در اثر گرانش گردهم آمده اند و ما آنها را با نام كهكشان مى شناسيم. زمان اين فرار نيم ميليون سال پس از تورم بوده است.

در تفسير هايى كه جزئياتى در مورد وضعيت اوليه ارائه مى دهد، انحراف هاى كوچكى وجود دارد. طى چند سال گذشته يكى از كار هاى اصلى اين بوده است كه تمام اين ضعف هاى جزيى تجزيه و تحليل شود تا اطلاعات لازم در مورد ماده اوليه، تغييرات و حركت آن با توجه به رشد كنونى كيهان تهيه شود. امروزه معماى واقعى جديدى وجود ندارد. 

هر چند كه پرسش هاى زيادى باقى مانده است كه بايد پاسخ آنها را دريابيم كه از جمله مهم ترين آنها ميراث اسرار آميز و ناشناخته اينشتين است، يعنى «ثابت» كيهانشناختى وى. اين كتاب بيانيه فردى است كه مواضع مخالف خود را نسبت به مطالبى كه پيش از اين با قاطعيت پذيرفته شده است، با صراحت و خلاقيت بيان مى كند.

مولف و همكارانش در اين كتاب شك و ترديد هايى نسبت به مفهوم تورم ابزار كرده اند: تورم پديده اى است كه با سرعت بى نهايت رخ داده است. براى مخلوط كردن تركيب چگال و داغ اوليه در دوران هاى ابتدايى، مى بايست با نور رقابت كرده و آن را تا مرز هاى دوردست تورم پشت سر گذاشت يعنى سريع تر از نور؟ اينشتين و همفكرانش تاييد كرده اند كه فقط يك راه براى انجام چنين چيزى وجود دارد: استفاده از گرانش دافعه اى. اين مفهوم در تئورى آنان وجود داشت. 

ماگيجو حدس مى زند كه شايد راه ديگرى هم وجود داشته باشد. اگر ماده نسبت به نور چنين كند است، چرا سرعت نور در گذشته نمى توانسته است بيشتر و بيشتر باشد؟ كنار گذاشتن شخص مهمى چون اينشتين و ثابت سرعت نور كه توسط وى ارائه شده است، كار آسانى نيست. با اين همه، اين كار دشوارى است كه سنت شكن جديدى برعهده گرفته است. 

شايد آنها بتوانند جهانى بسازند كه در آن سرعت نور بسيار متغير باشد، اما نمى توانند براى انكار فردى همچون اينشتين كه بار ها آزموده شده است، پاداش درخورى ارائه دهند. قوى ترين استدلال آنان، مسطح بودن كامل فضا است: اين نكته بيانگر آن است كه اگر قرار باشد كه انرژى هميشه بايسته باشد، كيهان با سرعت متغير نور بايد مسطح و همگون باشد چيزهاى زيادى بايد در مورد فيزيك ناآزموده سرعت متغير نور در خلاء ارائه شود. 

براى اثبات چنين ادعايى به چيزى بيش از ارائه يك تئورى و بيان اينكه ابعاد چندگانه انتخاب هاى بى شمارى را در مقابل ما قرار مى دهد، نياز است. من اميدوارم كه نظرات من نشان داده باشد كه ادعاهاى وى اشتباه است! چرا كه آزمايش هاى زيادى صحت تئورى هاى اينشتين را اثبات كرده است. با اين همه براى دستيابى به جايزه اى واقعى يعنى كيهان شناسى، نه دانشگاه و نه مسخره كننده هاى آن، هيچكدام نتوانستند به منشاء كيهان پى ببرند.


Scientific American, Apr2003

* فيليپ موريسون استاد فيزيك در موسسه فناورى ماساچوست، از سى و پنج سال پيش تاكنون سرگرم نوشتن مقاله در ساينتيفيك آمريكن بود.