سياره زمين بيماري زاست

 

اين که بين انسان هاي کره خاکي تفاوت هاي ظاهري فراواني وجود دارد، کاملا مشهود است. پوست و موي اين افراد، با يکديگر تفاوت دارد ؛ بعضي موهاي صاف دارند و بعضي موهايشان مجعد است.  طرز فکر آنها حتي متفاوت است و در فيزيولوژي بدن با يکديگر اختلاف دارند و صدالبته اين تفاوت ها نسل به نسل به فرزندان آنها منتقل مي شود. با جمع شدن اين افراد کنار هم ، جوامعي با خصوصيات منحصر به فرد تشکيل مي شوند که حتي از نظر ابتلا به بيماري با جوامع ديگر تفاوت دارند. فرح رحماني ، کارشناس زمين شناسي و نيز کارشناس پزشکي هوميوپاتي - که مجري طرح مرکز ملي تحقيقات زمين شناسي پزشکي است - از علم جديدي با عنوان زمين شناسي پزشکي مي گويد که قدمتي ديرينه دارد

 

 

 

به نظر مي رسد، زمين شناسي پزشکي علم جديدي است. مي توانيد وظايف آن را تشريح کنيد؟ 

زمين شناسي پزشکي ، مطالعه اثرات طبيعي زمين و عوارض فيزيکي و شيميايي آن ، مانند ميزان رطوبت ، دما، ترکيب شيميايي و ديگر عوامل روي موجودات زنده اعم از انسان ، حيوان و گياه است. در زمين شناسي علوم مختلف شامل ژئوشيمي ، ژئوفيزيک ، تکتونيک ، فسيل شناسي و... به بررسي چگونگي حذف عوارض زميني مي پردازند و در پزشکي نيز شاخه هاي مختلف اپيدميولوژي ، پاتولوژي ، شاخه هاي مختلف پزشکي داخلي و پزشکي جغرافيايي و... و جود دارند.

 

 

 

با توجه به اين که عوارض بومي و محيطي تاثير بسزايي در انحراف از سلامت اقوام مختلف دارد و شايد درصد اين احتمال بالغ بر 65درصد نسبت به عوامل ديگر باشد بررسي تفاوت هاي جغرافيايي و زمين شناسي در هر منطقه به شناخت بيشتر امراض مختلف کمک مي کند. اين دانش بين 2رشته اي که ديگر شاخه هاي علوم چون بيولوژي و شيمي ، فيزيک ، آمار و احتمالات ، کشاورزي ، آب و هواشناسي را در برمي گيرد و بررسي و تفحص در هر شاخه از آن دنياي وسيعي از اجزاي به هم پيوسته و مرتبط را به ما مي نماياند که با کشف چگونگي ارتباط اين اجزا به ماهيت کلي هدف زمين شناسي پزشکي - که همان شناخت عوارض زمين و انحراف از سلامت است - بپردازيم.

در اين علم ، بنياد اصلي بر بررسي ژئوشيمي گذارده شده است. اين علم با توزيع و مهاجرت عناصر در جهان سروکار دارد و ترکيب شيميايي هر منطقه را از ابعاد مختلف شامل ژئوشيمي زيست محيطي ، ژئوشيمي ميکروبي ، ژئوشيمي آلي - معدني و نهايتا ژئوشيمي پزشکي مورد بررسي قرار مي دهد و با تعيين کميتهاي عناصر مختلف زمين و از سوي ديگر قوانين کنترل کننده آن در هر منطقه مرتبط و با توجه به دانش و تجهيزات آزمايشگاهي دقيق در حد اندازه گيري بسيار حساس (PPm,PPb) قدرت تجزيه و تحليل داده ها و پردازش آنها را دارد تا بتوانيم نسبت به ايجاد ارتباط با ديگر علوم مختلف از علم ژئوشيمي استفاده کنيم.

همه عناصر زمين از طريق چرخه آب ، خاک و هوا وارد بدن انسان مي شود و در درازمدت ، تاثير خود را برجاي مي گذارد و از نسلي به نسل ديگر منتقل مي شود. وجود کمربندهاي بيماري هاي مختلف که گاه در يک قاره قابل پيگيري هستند مثل کمربند بيماري گواتر، برخي سرطان ها، سل ، تالاسمي و... نشانگر تعمق در مسائل محيطي و تاثيرات آن برسلامت موجودات زنده است.

 

آيا يک زمين شناس به تنهايي از عهده زمين شناسي پزشکي برمي آيد؟ 

شناخت علم زمين شناسي پزشکي مستلزم احاطه به علوم مختلفي است ؛ بيولوژي ، زمين شناسي ، خاک شناسي ، آب شناسي ، بررسي مواد پرتوزاي طبيعي و نيز بررسي گياهان از ديد ژئوبوتاني با توجه به همه گير بودن اين علم ، مجبوريم براي شاخه هاي مختلف آن از متخصصان علوم مختلف بهره بگيريم.

مسلما يک گياه شناس بهترين فرد براي مطالعه ژئوبوتاني خواهد بود. زمين شناسي پزشکي 4زيرمجموعه دارد. يکي از اين زيرمجموعه ها بررسي شيمي زمين هر منطقه است که خود آن زيرشاخه هاي مختلف و وسيع ديگري دارد که ژئوشيمي زيست محيطي ، ژئوشيمي ميکروبي ، ژئوشيمي پزشکي ، ژئوشيمي معدني و ژئوشيمي آلي زيرشاخه هاي آن هستند.

دومين زيرمجموعه علم زمين شناسي پزشکي بررسي آب از ديدگاه زمين شناسي است. ما بايد بدانيم آبي که از لايه هاي زيرين آب به سطح مي رسد حاوي چه عناصر و با چه مقاديري است و نيز خصوصيات فيزيکي ، عناصر سنگين ، عناصر ناياب و... آن در چه وضعيتي قرار دارد.

زيرمجموعه بعدي شامل بررسي موارد راديونوکلوئيدهاي طبيعي يا احيانا مصنوعي در منطقه است. در اين مورد بايد بررسي شود چه سنگهايي از نظر زمين شناسي در منطقه وجود دارند که پرتوزا هستند و عوارض اين تشعشعات روي موجودات زنده چقدر است.

زيرشاخه ديگر اين علم ، بررسي گياهان منطقه است که به طريقي در خوراک انسان مدام دخالت دارند. وقتي اين 4مورد بررسي شدند مطمئن خواهيم بود زمين منطقه را از ابعاد مختلف شناخته ايم.

پس از آن ، نوبت وزارت بهداشت است که با آنها به تبادل اطلاعات بپردازيم و از پزشکان آن وزارتخانه استفاده کنيم و منطقه را شناسايي کنيم و با آمارهاي پزشکي و اطلاعات به دست آمده از طريق زمين شناسان به مرحله عملي و کاربردي تحقيقات زمين شناسي پزشکي برسيم تا اهداف خيرخواهانه اين مرکز مشخص شود.

 

تا به حال در راه تاسيس مرکز ملي تحقيقات زمين شناسي پزشکي در ايران چه اقداماتي کرده ايد؟

تقريبا يک دهه است که در کل دنيا روي اين قضيه مطالعه مي شود. ما هم توانسته ايم در ايران بخشي را به وجود آوريم که هدف آن تحقيق درباره زمين شناسي پزشکي است و در آينده نزديک با کسب مجوزهاي قانوني قرار است مرکزي را با نام "مرکز تحقيقات زمين شناسي پزشکي" تاسيس کنيم.

اميدواريم اين مرکز در آينده خيلي نزديک به صورت رسمي جوابگوي کل کشور باشد. ما براي تاسيس اين مرکز مطالعات ژئوشيميايي و زمين شناسي را در خود سازمان زمين شناسي انجام داده ايم و از برخي ارگان هاي ديگر مثل شرکت آب و فاضلاب استان تهران ، سازمان انرژي اتمي کشور و ارگان هاي دست اندرکار ژئوبوتاني و گياه شناسي کمک گرفته ايم.

اين کار يک طرح بزرگ ملي است که بايد براي تمام مناطق ايران به صورت موضوعي انجام گيرد. در نتيجه تمامي ارگان هاي ديگر بايد در اين امر نقش مشارکتي داشته باشند تا در آينده نزديک به بهترين نحو به نتيجه برسيم.

در حال حاضر، بررسي هايي روي زمين شناسي پزشکي تهران انجام گرفته است و اميدواريم با تکميل و پردازش کار بتوانيم در آينده نزديک به گزارش کاملي راجع به تهران برسيم.

به دليل اين که تهران يک ابرشهر است مطمئنا بررسي زمين شناسي پزشکي آن مشکلات خاص خود را دارد. افراد به صورت بومي و منطقه اي به مراکز بهداشتي مراجعه نمي کنند و آمارهاي ما در اين زمينه ناقص است.

پس سعي کرده ايم در اولين فرصت کار خود را از مراکز کوچک و به صورت موضوعي شروع کنيم و بعد در شهرهاي بزرگ تحقيقات خود را کامل کنيم. پايان کار به اين ترتيب است که گزارش هاي کامل و مستندي از ارگان هاي ذي ربط تحويل وزارت بهداشت مي شود و بقيه کار و تصميم گيري به عهده اين وزارتخانه خواهد بود.

 

تا به حال توانسته ايد بيماري خاصي را با منطقه اي خاص ارتباط دهيد؟

تا به حال مقالاتي در سراسر جهان در اين ارتباط ارائه شده است ، مثلا مشخص شده است در برخي مناطق اروپا به دليل مهاجرت آب از لايه هاي مختلف زمين عناصري با آب حمل مي شوند که باعث بيماري هاي کليوي و قلبي عروقي شده اند.
امروزه مي دانيم کمبود آهن يا زيادي آن چه اثراتي بر سلامت مي گذارند. معادن مس هم اين طور هستند؛ مثلا مس مي تواند جايگزين آهن هموگلوبين خون شود يا اين که باعث تغيير شکل استخوان ها شود.

برخي هم معتقدند وجود کلسترول بالا به مس مربوط است. ثابت شده است کمبود روي در منطقه باعث کاهش رشد مي شود و افراد کوتاه قد مي شوند. بعضي سنگها هم در برخي مناطق با بيماري هاي ريوي مرتبطند. مشخص شده است که وجود سيليس يا زغال سنگ با بروز بيماري هاي خاص ريه مرتبط است.

عناصري مثل کادميم ، روي ، جيوه ، سرب ، آنتيموان و بيسموت هم خطر مسموميت زايي براي بيماري هاي قلبي عروقي دارند و ممکن است پيش زمينه برخي سرطان ها باشند. آلومينيوم ، باريم ، برليم و تاليم هم باعث بروز مسموميت مي شوند.

مشخص شده است در کشور چين هم بيماري قلبي با آب آشاميدني و کمبود سلنيوم در ارتباط است. امروز، در سطح جهان ، نقشه هايي را براساس پزشکي جغرافيايي کشيده اند که در آنها کمربندهاي بيماري ها را مشخص کرده اند.
در برخي مناطق ، بيماري هاي خاصي به صورت اپيدمي وجود دارند و از نسلي به نسل ديگر منتقل مي شوند؛ گواتر، برخي انواع سرطان ها، بيماري فلورسيس که نوعي مشکل دنداني است و با عنصر فلوئور در ارتباط است ، جزو اين بيماري ها هستند.

 

آيا بيماري هايي که ناگهان در کشور به صورت اپيدمي در مي آيند، در حيطه کاري شما هستند؟

خير. اين علم فقط روي موارد ژئوژنتيک يعني موارد زمين زا که از گذشته هاي دور وجود داشته و در آينده نيز احتمالا در جاي خود قرار خواهد داشت بررسي مي کند و به موارد آنتروپوژنتيک يعني عوارضي که بشر به وجود مي آورد کاري ندارد.
در اين علم ، ما به مسائل ميکروبي و مواردي از اين دست کاري نداريم

 

منبع: گروه نابغه ها

فريبا فرهاديان