بر پايه اسنادي جديد تاريخي، بخش فارسي راديو «بي.بي.سي» به طور مستقيم در كودتاي 28مرداد سال 1332 نقش داشته و برخلاف گمانه‌زني‌هاي قبلي، انگليس نيز طراح اصلي اين كودتا بود.

اسناد مرتبط با اين موضوع قرار است در قالب يك گزارش مستند از طريق شبكه چهارم راديو «بي.بي.سي» افشا شود. پخش اين گزارش مستند چهار قسمتي از دوشنبه شب از شبكه چهارم راديو «بي.بي.سي» آغاز مي‌شود. در اين گزارش به تفصيل درباره اين اسناد و دلايل رويكرد دولت انگليس به كودتا عليه دولت قانوني دكتر مصدق پرداخته مي‌شود. در گزارش مختصري كه روز دوشنبه از بخش خبري شبكه چهارم راديو «بي.بي.سي» پخش شد، عنوان شده است كه كاركنان سرويس بين‌الملل «بي.بي.سي» بدون آن‌كه خودشان مطلع باشند، اخباري را مي‌خواندند كه حاوي پيام‌هاي رمزي براي كودتاچي‌ها در ايران بود. گزارشگر «بي.بي.سي» كه اين گزارش را تهيه كرد، منبع سند جديد خود را سازمان «سيا» عنوان كرده است. در يكي از اخبار نيمه شب سال 1953 بر اساس نظر يك جاسوس رده بالا در دستگاه امنيتي بريتانيا عبارت مورد نظر در متن خبري گنجانده شد. قرار بود با پخش اين عبارت‌ها در مقاطع خاص از طريق «بي.بي.سي»‌، اطلاعات لازم به شاه و هوادارانش ارسال شود. سند «سيا» توضيح داده است: قرار بود شاه خودش عبارتي را تعيين كند تا در زمان مناسب از طريق بي.بي.سي پخش شود و مامور انجام اين كار هم فردي به اسم «داربي شاير» بود.

شبكه چهارم «بي.بي.سي» ‌افزود: داربي شاير همان مامور برجسته دستگاه امنيتي بريتانيا بود و پيام رمزي كه وي براي اطرافيان شاه ارسال كرد و از «بي.بي.سي» پخش شد براي يك فعاليت از پيش هماهنگ شده بود و معنايش هم حمايت بريتانيا از يك كودتا عليه دكتر محمد مصدق نخست وزير مردمي در ايران بود. پروفسور «مارك گزيورسكي» در گفت‌وگو با همين شبكه، دليل رويكرد انگليس به كودتا عليه مصدق را به بن‌بست رسيدن بقيه راه‌حل‌ها از سوي لندن اعلام كرد. وي گفت: آمريكا در آن دوران از حكومتي نظير دولت مصدق چندان ناراضي نبود زيرا مايل بود شيوه‌هاي ملي‌گرايانه و ميانه‌رو را به عنوان گزينه مطلوب‌تر در مقايسه با حكومت‌هاي تندرو (كمونيست‌ها) در خاورميانه و جهان سوم ترويج نمايد. گزيورسكي افزود: دكتر مصدق بواسطه ملي كردن صنعت نفت در ايران نيز به شدت محبوب بود و اين در حالي بود كه اداره نفت ايران پيشتر در كنترل شركت نفت ايران و انگليس قرار داشت و طبيعي بود بريتانيا از بابت ملي شدن صنعت نفت خشنود نباشد.

شبكه چهارم راديو «بي.بي.سي» سپس با «حسين شهيدي» از كاركنان قديمي بخش فارسي «بي.بي.سي» صحبت كرده كه وي نيز گفت: بر اساس مداركي كه بعدا به دست من رسيد، وزارت خارجه بريتانيا به كرات از كاركنان بخش خبري اين بنگاه سخن پراكني براي مقاصد جاسوسي استفاده برده است. وي افزود: در يك سند دستگاه امنيتي از دولت وقت خواسته است از طريق «بي.بي.سي» فارسي مطالبي براي مقاصد امنيتي منتشر شود و دولت نيز در پاسخ گفته بود «بي.بي.سي» ظرف چند ساعت آماده براي انتقال پيام‌ها است. شبكه چهارم راديو «بي.بي.سي» درادامه اين گزارش كوتاه گفت: زماني كه لندن به گزينه كودتا روي آورد، تلاش كرد با اعزام يك هيات به واشنگتن نظر مثبت آمريكا را جلب نمايد و اين كار بعد از رايزني‌هاي فراوان بالاخره نتيجه بخشيد. اين راديو افزود: ولي دستگاه اداري آمريكا انجام كودتا را به اين مطلب مشروط كرد كه بريتانيا تبليغ كند كمونيست‌ها در صدد در اختيار گرفتن اداره ايران هستند. شبكه چهارم راديو «بي.بي.سي» در پايان اين گزارش كوتاه گفت: «نايجل چپمن» مدير فعلي بخش بين‌الملل «بي.بي.سي» (وورلد سرويس) مي‌گويد كه وقوع چنين اتفاقي در شرايط فعلي در «بي.بي.سي» غيرممكن است ولي با گذشت بيش از 50 سال از اين كودتا، وزارت خارجه بريتانيا حاضر نشده است درباره اين موضوع هيچ اظهار نظري كند و بخش عمده اين حادثه همچنان محرمانه باقي مانده است.

منبع: گروه روزانه