به تجربه  دريافته ام كه طغيانگران هرگز خويشتن را به تمامي از نفوذ مردمي كه بر ضد آنان طغيان  مي كنند ، نمي توانند آزاد سازند. هر چه را كه اينان پسنديده اند ، طغيانگران بايد مردود شمارند و هر چه را كه اينان مردود شمرده اند ، طغيانگران ناگزير مي ستايند. بدينسان عقايد آنان به صورت معكوس از طرف دشمنانشان تقرير مي شود. فقط به تدريج معلوم مي گردد كه براي دست يافتن به حقيقت چنين  راه سهل و آساني وجود ندارد. پذيرفتن اين كه  افكار و عقايد فلان كس همواره باطل است ، همان اندازه زيانبخش است كه گمان كنيم افكار و عقايد او همواره درست است.

اگر مي خواهيم علم ثمره نيكو به بار آورد بايد دست به دامان احساس بشويم نه معرفت... ترس و دهشتهايي را كه علم ممكن است پديد آورد به من نشان داده شد و در نتيجه دانستم كه اين ترس و هراسها هر اندازه هم علمي باشند ، همچنان دهشتناك و سهمگينند. پليدي پليدي است گو كه در به وجود آوردن آن حداكثر مهارت نيز ضرور باشد.

...

علم به شما شكيبايي و خويشتنداري نمي آموزد ، شفقت و مهرباني را تعليم نمي دهد و دلبستگي به سرنوشت بشر را در شما نمي پروراند. اينها را آنقدر كه بتوان از راه تعليم و تربيت رسمي آموخت به احتمال قريب به يقين به وسيله تعليم تاريخ و ادبيات بزرگ جهان مي توان در آدمي پديد آورد. ايجاد و پرورش اين خصايل كار علم نيست ، كار ادب است.

...

فكر نمي كنم لازم باشد تعليم و تربيت علمي و تعليم و تربيت ادبي به اندازه اي كه امروز متداول كرده اند از يكديگر مجزا باشند. من گمان مي كنم هر دانشجوي رشته هاي علمي ، بايد اطلاعاتي از تاريخ وادبيات و نيز هر دانشجوي رشته هاي  ادبي ، آشنايي با انديشه هاي اساسي علوم داشته باشد.

...

در تعليم تاريخ به مثابه نقطه مقابل ادبيات، اجمال مي تواند بسيار مفيد واقع شود. براي كساني كه نمي خواهند مورخ يا معلم تاريخ شوند "دوره اجمالي تاريخ" ، اگر به درستي اجرا شود ، مي تواند مفيد واقع گردد و در آنان استنباط با ارزشي از جرياني دامنه دار كه در آن امور نزديك و آشنا اتفاق مي افتد بپروراند. در اين "دوره اجمالي" بايد تاريخ بشر بررسي شود ، نه تاريخ فلان و بهمان كشور و به ويژه هرگز نبايد پاي تاريخ كشور خود به ميان آيد. بايد از قديميترين اموري كه به وسيله علم باستانشناسي و مردمشناسي كشف گرديده است ، آغاز كرد تا بروز تدريجي چيز هايي در زندگاني بشر كه در نظر ما موجب مي شود براي او منزلتي كه شايسته اوست قائل شويم. كساني را كه انبوه بيشماري از "دشمنان" را به خاك هلاك افكندند ، نبايد چون قهرمانان جلوه گر ساخت ، بلكه كساني را بايد قهرمان معرفي كرد كه  در افزايش گنجينه معرفت زيبايي و خرد بشري سهمي داشته اند. بايد در اين  "دوره اجمالي" آن نيروي لايزال [نيروي فكر بشر] كه در زندگاني بشري ارجمند است ، باز نموده شود. بايد نشان داد كه اين نيرو گو كه بارها بر اثر نفرت بربريت و فنا كاري خرد و خمير شده ، باز در نخستين فرصت ، چون سبزه اي كه در بيابان پس از باران جوانه زند ، سر بر كشيده و قد بر افراشته است. اين  "دوره اجمالي" بايد نو برگهاي شوق و اميد جوانان را تا جوان و انعطاف پذيرند ، نه به سوي پيروزي بر ابناء نوع ، بلكه متوجه غلبه بر نيرو هايي كند كه تاكنون زندگاني آدمي را از درد و اندوه مالا مال ساخته است_ منظور من آن نيرو هاي طبيعت است كه هنوز نمي خواهد ثمره خود را تسليم بشر كند_ نيروهاي جهان ستيزه جو _ كين و نفرت _ و اسارت شديد در چنگال ترس كه ميراث دوران بيكسي و ناتواني بشر است ؛ "دوره اجمالي تاريخ" مي تواند و بايد اينها را متضمن باشد . آنچه آمد اگر بخشي از  افكار روزمره آدميان گردد ، ديگر خشونت و ديوانگي آنان به نرمي و ملايمت مي گرايد.

جهان پر است از مردماني كه چون احساسي به نظرشان زيبا و شريف آمد گمان مي كنند كه احساسشان بايد در كائنات طنين بيفكند. مي پندارم هر آنچه در نظر آنان كمال اخلاق آمد ، نمي تواند بدون سبب بي اعتبار باشد . بي اعتنايي نسبت به اندوهها و شاديهاي بشر كه خصيصه جهان مادي به نظر مي آيد ، به گمان آنها ، تصوري باطل است و پيش خود دل خوش مي دارند كه زجر و تعصبي كه در نتيجه اعتقادات خاصي نصيب آدميان مي شود ، خود گواه بطلان آن باورهاست. اين گونه بررسي امور چه در جواني و چه در اين ايام ، به نظر من گريز ناشايستي است از حقيقت.

در امور روزانه ، كسي در اين شك و ترديدي به خود راه نمي دهد . وقتي پزشك به شما مي گويد سرطان داريد ، اين عقيده طبي را گو كه درد آور است با صبري كه از شما ساخته است مي پذيريد ، گرچه رنجي را كه از اين رهگذر متحمل مي شويد ، به مراتب بيشتر از دردي است كه يك نظريه ناراحت كننده مابعد الطبيعي به شما وارد مي آورد. اما هرگاه پاي معتقدات ديرينه در باب كائنات به ميان آيد ترس هاي ننگ آور كه ترديد موجد آنهاست ، شايسته ستايش محسوب مي شوند ، حال آنكه شهامت فكري ، به خلاف شهامتي كه در جنگ بروز مي نمايد ، مادي و بري از احساس به شمار مي آيد...هنوز همين رويه الهامبخش سيستمهاي فكري بسياري است كه اساس و پايه آنها بر ترسهاي بي ارزش نهاده شده است. من نمي توانم قبول كنم ، و اين را با حد اعلاي تاكيدي كه از من بر مي آيد مي گويم ، كه براي روي گرداندن از واقعيت انكار ناپذيري كه پسند خاطر ما نيست ، هيچ گونه عذر موجهي وجود داشته باشد.

آنچه بشر را به نيكبختي هنمون مي شود ، پندار نيست ، هر اندازه هم كه اين پندار بلند پايه جلوه كند. آنچه بشر را بسر منزل مي رساند ، دنبال كردن حقيقت است با شهامتي انعطاف ناپذير.